Vikan - 22.08.1991, Blaðsíða 44

HÖFUNDUR: JÓNA RÚNA KVARAN
Glaöværö er mikilvæg og afar
nærandi afl sem styrkir tilfinn-
ingalega og sálræna þætti
innra lífsins. Gleðinni fylgir
kraftur og þor. Sköpunarhæfni
og starfsvilji magnast við kátínu. Oft er þannig
ástatt ( aðstæðum okkar og einkalífi að okkur
rennur kalt vatn milli skinns og hörunds við þá
tilhugsun eina að láta léttieika gleðinnar fylla
hjarta okkar og huga. Sannleikurinn er þó sá
aö einmitt á augnablikum mótdrægra atvika í
lifi okkar og tilveru er mikilvægt að vinna takt-
fast að því að mynda þá vörn gegn andstreymi
sem í gleðinni getur falist.
Það er enginn vandi að vera hress og kátur
ef flest sem við erum að kljást við snýst okkur
í hag. Ef aftur á móti ílla árar getur verið ansi
þrautafullt að eygja gleðina í sjálfum
okkur, lífinu og öðrum. Hulin skýjabökkum örð-
ugleika erum við leið og fráhverf flestu sem
minnir á mögulegan hressileika okkar sjálfra. (
þannig ástandi getur okkur jafnvel dottiö í hug
að óviðeigandi sé að vera glaður og upplífg-
andi.
Ef við íhugum aftur á móti neikvæð og já-
kvæð innri öfl okkar sjálfra finnum við fljótt að
kátína eykur bjartsýni og baráttuvilja. Hún er
flæði tilfinninga sem eru ekki einungis uppörv-
andi fyrir okkur sjálf heldur ekki síður flesta þá
sem mæta okkur. Margur kann ekki að gleðj-
ast af litlu tilefni og finnst endilega að eitthvaö
mikið og stórt verði að kveikja loga gleðinnar í
hjartanu. Gleði, sem er tilkomin vegna alls
kyns óþarfa, er óraunhæf. Aftur á móti er gleði,
sem er nokkurs konar þakklætisóður til lífsins
fyrir það eitt kannski að fá að vera til, verðugt
keppikefli fyrir okkur sem viljum ná sem best-
um tökum á innri þáttum okkar sjálfra.
Ytri velgengni er gleðileg svo fremi að hún
sé tilkomin á heiðarlegan og einlægan máta.
Sú gleði sem getur gripið um sig af óverulegu
tilefni gefur vísbendingu um stöðugleika og
friðsemd í manngerð viðkomandi. Eins er alls
kyns framgangur okkar og þeirra sem við elsk-
um líklegur til að kveikja og örva kátínu. Það
minnir okkur til dæmis á að það er ekkert sjálf-
sagt að hafa ofan í sig og á, auk þess að hafa
góða heilsu. Höfum við það hugfast ættum við
að eiga auðveldara með það að gleðjast af litlu
tilefni. Ef við erum réttsýn er eðlilegt að við efl-
um og ræktum upp í eigin fari alla þá hvata
sem líklegir eru til að efla og styrkja jákvætt og
gleðiríkt samband manna á milli og hana nú!
Vinsamlega handskrifið bréf til Jónu Rúnu
og látið fylgja fullt nafn og kennitölu,
ásamt dulnefni. Svörin byggjast á innsæi
Jónu Rúnu og rithandarlestri og því miður
er alls ekki hægt aö fá þau í einkabréfi.
Utanáskriftin er:
Jóna Rúna Kvaran, Kambsvegi 25,
104 Reykjavík.
HAFT EFTIR HEIMSPEKINGUNUM:
VOLTAIR
Frangois Marie de Voltaire fæddist í París
árið 1694 og þótt hann sé einn af þekkt-
ustu heimspekingum sem Frakkland hefur
alið voru frönsk yfirvöld ekki mjög hrifin af honum
meðan hann lifði enda var hann hvað eftir annað
rekinn úr landi fyrir vægast sagt hreinskilnislegar
skoðanir sínar. Hann var sonur efnamanns og
var sendur í laganám en hann hafði meiri áhuga
á bókmenntum, skemmtanalífi og fjörugum stelp-
um en lögfræði. Hann fór því snemma að skrifa
og fékk fyrsta leikrit sitt frumflutt í franska Þjóð-
leikhúsinu þegar hann var aðeins 24 ára gamall.
Það var harmleikur um Ödípus konung og fína
fólkið var yfir sig hrifið. En nokkru seinna varð
hann að gjalda fyrir ótæpilegan talsmáta sinn og
lenti í útistööum við sómakæran greifa. Það end-
aði með því að honum var kastað í svartholið,
Bastilluna í París, en var látinn laus þaðan tveim
vikum seinna gegn því að yfirgefa Frakkland.
Hann fór þá til Englands þar sem hann eyddi
þrem næstu árum, þeim þýðingarmestu í lífi
hans. Þarfór hann að kynna sér heimspeki Lock-
es og eðlisfræðikenningar Newtons en það sem
honum fannst tilkomumest af öllu í Bretlandi var
ensk þjóðfélagsgerð og hugarfar fólksins.
Þegar Voltaire fékk aftur að snúa til Frakklands
skrifaði hann bókina Heimspekileg bréf. Þar
ræðst hann á ýmislegt í frönsku þjóðfélagi um
leið og hann hælir Bretum á hvert reipi. Yfirvöld
hneyksluðust og létu ekki aðeins brenna bókina
heldur sögðu þeir Voltaire að hypja sig burt.
Hann fékk þá húsaskjól hjá ástkonu sinni, mark-
greifafrúnni af Chátelet í Leirudal. Þegar hún dó,
fimmtán árum síðar, skaut Friðrik II Prússakeísari
skjólshúsi yfir hann í Berlín og Potsdam. Þar
skrifaði hann Dictionaire Philosophique, eins
konar alfræðirit um heimspeki, og aftur urðu
menntamenn hneykslaðir, ekki minnst í Frakk-
landi, og sökuðu hann um að fótumtroða bestu
eiginleika mannkynsins og setja mennina á bás
með dýrum.
Eftir þriggja ára dvöl í Prússlandi sinnaðist
þessum orðhvata Frakka við keisarann og hann
flutti til Sviss þar sem hann lenti í útistöðum við
kirkjunnar menn. Þótt hann væri ekki lengi í Sviss
í það skiptið þurfti hann ekki að kvíða næsta næt-
urstað. Hann hafði komið ár sinni vel fyrir borð
fjárhagslega með skrifum sínum og viðskiptaviti.
Meðal annars hafði hann keypt sér stórkostlega
höll í Ferney í Frakklandi, skammt frá landa-
mærum Sviss, og þar lifði hann í vellystingum til
æviloka.
Voltaire var kannski ekki frumlegasti heim-
spekingur samtíðar sinnar en hann var örugg-
lega sá orðhvatasti. Hann var líka trúaður, þótt
ýmsir efuðust um það, en hann gerði sér grein
fyrir því að almættið hefur komið þekkingu um sig
á framfæri meðal mannkynsins í gegnum fólkið
sjálft á ýmsum tímum og stöðum. Voltaire skrifaði
margs konar verk um ævina og beittasta vopn
hans á ritvellinum var háðið. Ein frægasta bók
hans, Candide (Birtingur), ber þess greinileg
merki. Þessi sérkennilegi spekingur lést fjörgam-
all árið 1778 en eftirfarandi setningar, sem hafðar
eru eftir honum, lifa hann:
• Ef Guð væri ekki til væri nauðsynlegt að finna
hann upp.
Leyndarmál listarinnar er að
leiðrétta náttúruna.
Allar stíltegundlr eru góðar
nema þær sem eru þreytandl.
Það sem er ofauklð þjónar einn-
ig sínum tilgangi.
Vinnan hrekur burt bölin þrjú;
leiðindi, leti og fátækt.
• Menn nota hugsanir sínar til þess að réttlæta
illar gjörðir og orð til þess að breiða yfir þessar
hugsanir.
• Sá besti er óvinur þess góða.
• Mannkynssagan er ekki annað en útskýringar
á glæpum og óförum.
• Sjáðu sáðkornið, sem ég kasta út á akurinn,
og segðu mér hvernig stendur á þvi að það vex
og verður að strái sem ber þung öx. Ég gæti gefið
þér þykkar bækur, fullar af álíka spursmálum en
þú gætir aðeins svarað þeim með sömu fjögurra
orða setningunni: Ég veit það ekki.
• Þegar allt um þrýtur ættirðu að snúa þér að því
að rækta garðinn þinn.
• Þar sem honum hafði aldrei tekist að koma sér
vel áfram í heiminum hefndi hann sín með því að
tala illa um heiminn.
• Þegar fólk fer að beita skynseminni - þá er allt
glatað.
• Ég er ósammála þvi sem þú segir en ég skal
berjast til dauðans fyrir rétti þínum til að segja
það. (Svona hefur setningin orðið kunn en það
sem Voltaire sagði í rauninni var: „Hugsaðu fyrir
sjálfan þig og leyfðu öðrum að njóta þeirra forrétt-
inda að gera það líka. ‘j □
LAUSN SÍÐUSTU GÁTU
+ + + + + + + + G + + + + + K + + +
+ + + + + + ÁHUGAMAÐUlv+F
+ + + + + + káðagó’ð + maur
+ + + + + + ÓLAFAR + 5LUM A
+ AFSTAÐA + FRILLAN + IJ
ELRI.+MURTA++ÖA+AGG
+ L E K T 0 R + A L T + 5' T E Í'í R A
+ TJ L + R + GULA + UFr+Ó +
+ + SIF-+ + EM+F + GALAÐI
BlTNEISTI + SS + RITUN
+ + AGINNR+SAMA + + ARA
+ BRUGG + AA + KÁ5KX + H +
+ L + RAUSUÐUT + BAI2DÖS
TÖM+ + NÁND+ + KETBAST
SMALINN + ÁS + ÁSTINAR
+ AKA + + IDUNH + TANDSI
+ + EXINN + NAUT + + + A Æ T
+ HLÁLEGA + UR + SKÁLKA
+ J + + MI + ROTTA + FUAT +
+ Á + VANSI + LAFLAU5 + S
+ + HONUM + DENGIR + TIN
+ SÆL + MÁLUG + AÐAL + NA
+ K L Æ R + R Ó G U R N A F A R + T
GRIÐ + EI.NGRUGGAÐ + ET
VOD1NH+SU + TS + T A R F A
A F D R Á T T A R L A U s[ + R Ó A R
44 VIKAN 17. TBL. 1991
TEXTI: ÞORSTEINN EGGERTSSON