Vikan


Vikan - 25.02.1993, Page 8

Vikan - 25.02.1993, Page 8
hver tilgangurinn er með líf- inu, möguleikarnir á að skapa verða raunhæfir og við förum að njóta þess að vera úti í náttúrunni og upplifa eitt- hvað.“ Undanfarna áratugi hefur hraðinn á vinnustöðunum ver- ið að aukast. Allt annað hefur líka verið að aukast: fjölmiðla- framboðið, fréttir, hlutir til heimilisins, námskeið... Til- boðunum rignir yfir okkur - og viðbrögðin eru þau að auka hraðann meira og meira. Ekki þarf annað en að horfa á kvikmynd frá fimmta eða sjötta áratugnum til þess að sjá hve mikið við höfum aukið hraðann. Þeirra tíma fólk hreyfði sig og talaði allt öðru- vísi: í kringum það var ró og friður í loftinu. Núna erum við líka farin að krefjast þess að börnin séu stöðugt að. Margir foreldrar verða hræddir þegar þeir sjá börn sín sitja aðgerðalaus. Þeir fá sektarkennd, halda sig ekki hvetja börnin nægilega og hefjast strax handa við að virkja þau. Fólk er farið að jafna kyrrð og ró við leiðindi. Þó leggja barnasálfræðingar mikla áherslu á nauðsyn þess að börn nái andanum inn á milli og líklega er það okkur öllum nauðsyn. LÍKA IÁKVÆÐ Hvað er streita eiginlega? Þegar við fáum verkefni stígum við á bensíngjöfina innra með okkur og þannig losnar orka úr læðingi. Það flókna við streitu er að hún er ekki bara neikvæð. Streita er lífsorkan sjálf - ef ekki væru gerðar kröfur til okkar yrði lífið of vandalítið. Öll vitum við hve eftirsóknarvert það er að vera full innblásturs og orku. Það hættulega við þá streitu sem margir þekkja nú um stundir er að hún er linnu- laus. Við verðum að vega upp á móti streitunni í lífi okkar með kyrrum og rólegum stundum. Við verðum að finna jafnvægi, takt sem er mitt á milli aðgerða og hvíldar. Þeg- ar við erum stöðugt á fullri ferð og náum okkur ekki niður verðum við að fara að gæta okkar. Því fólki sem líður best þegar allt er á tjá og tundri er ekki eins mikil hætta búin. Ennþá mikilvægara er ef við ráðum hraðanum sjálf. Við þær aðstæður nýtum við ork- una og erum árvökul - ekki spennt. Séu aðstæður á hinn bóg- inn þannig að fólk hafi allt of mikið að gera, leiðist það sem það gerir eða aðrir ákveða vinnuhraðann þá fer það að byggja upp spennu. Þá er of mikið bensín gefið inn, svo mikið að við náum ekki að nýta það. Og þá situr spenn- an eftir í líkamanum. Það er þó ekki aðeins hraði sem er streituvaldur. Depurð og tóm- leiki veldur líka streitu. Og skortur á væntumþykju. DAPURLEIKI VELDUR STREITU Streita er ekkert nýtt fyrirbæri. Streita hefur alltaf verið til. Steinaldarmaðurinn, sem heyrði rándýr klóra utan hell- inn sinn, fann líka til streitu. Stóri munurinn á honum og okkur er sá að hann gat náð streitunni úr sér. Hann barðist eða flúði. Þá var þvf lokið og hann gat slakað á. Hvað okkur áhrærir stoðar oft hvorki að berjast né flýja vegna þess að streitan er til staðar í öllu okkar lífsmynstri. „Verst af öllu er þegar fólk er bæði stressað og langt niðri," segir Katrín. „Sumir þeirra sem hafa orðið fyrir vonbrigðum í lífinu bera þau stöðugt innra með sér. Þar eð dapurleiki veldur líka streitu lifir þetta fólk f stöðugri spennu. Og mikið rétt; þá er algengt að finna streitusjúk- dóma innan erfiðra og vél- rænna starfsgreina. “ Þegar hér er komið sögu er hægt að sýna fram á hvað gerist í líkamanum þegar við erum undir álagi og líta á þau líffæri sem vitað er að eru næm fyrir streitu. Þá koma gjarnan í Ijós afskræmd Ifffæri og sérstaklega verða krans- æðar hjartans illa úti. Einnig kemur í Ijós að óbrennd fita og kólesteról safnast innan á æðaveggina og að ónæmiskerfið veikist. TAKIÐ STREITUNA ALVARLEGA Þess vegna er mikilvægt að taka fyrstu streituvísbending- arnar alvarlega. Þetta eru þær algengustu: • Spenna og verkir í líkaman- um. • Tíður höfuðverkur. • Meltingartruflanir. • Svimi, hjartsláttur, svita- köst, skjálfti. • Svefntruflanir. • Óróleiki og eirðarleysi. • Einbeitingarerfiðleikar. • Skapsveiflur. • Að langa ekki til neins leng- ur, finnast allt fánýtt. Hvaða sjúkdómar geta svo fylgt í kjölfarið? „í fyrsta lagi eru það hjarta- sjúkdómar, svo sem krans- æðastífla og háþrýstingur, en lika sjúkdómar í öndunar- færum, þar á meðal astma. Þunglyndi eykst. Vöðvabólg- ur, festumein og fleiri sjúk- dómar í stoðkerfi setjast að,“ segir Katrín. Allir þessir sjúkdómar eru algengari hjá fólki í erfiðri og þreytandi vinnu en hjá öðrum. Konur þola að vísu streitu betur en karlar. Síðustu tölur benda þó til þess að eitthvað sé að láta undan hjá konun- um vegna þess að undanfarin ár hafa æ fleiri konur fengið hjartaslag. Hugsanlega er það vegna þess að núna eru konur undir miklu meira álagi en margir karlar. Flestar konur vinna utan heimilis og um leið bera flestar þeirra - hvað sem öllu jafnréttistali líður - aðalá- byrgðina á heimili og börnum - og ábyrgðina á gömlum for- eldrum og ættingjum. Meðal aðalstreituvalda karla eru reykingar, óreglulegt líferni, áfengisneysla, ósam- komulag á heimili eða vinnu- stað og samkeppni á vinnu- markaði. Margar konur eru raunar komnar í sama mynst- ur. Um leið halda þær áfram að reyna að uppfylla hefð- bundnar kröfur: að eiga fallegt heimili, vera góðar mæður, matreiða næringarríkan mat, halda sér ungum og fersk- um... Dæmið gengur ekki upp og ein af afleiðingunum er sú að tíðni hjartasjúkdóma eykst hjá konum. VIÐ LEITUM UPPI HUGGUN Óhollt líferni fer illa með lík- amann og þegar streita bætist við verða áhrifin eins og að kveikja á báðum endum kert- is. Þar ofan á koma svo fylgi- kvillar streitu, sjúkdómar sem eru fylgikvillar þeirra huggun- araðferða sem beitt er til að draga úr streitunni. Við reykjum. Við drekkum áfengi. Við borðum óhollan mat, gegn betri vitund því við vitum að allar þessar neyslu- venjur eru neikvæðar fyrir heilsuna. í Bandaríkjunum hefur rannsóknarfólk jafnvel slegið því fram að 75 prósent af öllu krabbameini sé til komið vegna þeirra neysluvenja sem fólk temur sér til að leita hupgunar við streitu. I samfélaginu eru mörg ein- kenni þess að við lifum ekki rétt. Ekki kemur það einungis fram í beinum og greinilegum sjúkdómum. Svo lítið dæmi sé tekið segja margir grunn- skólakennarar að undanfarinn áratug hafi þeir með hverju árinu séð æ fleiri tætt börn sem eiga verulega erfitt með að einbeita sér. Annað viðvör- unarmerki er vaxandi fjöldi þeirra sem þjást af krónískri þreytu, það er að segja þreytu sem hvorki svefn né hvíld vinnur bug á. „Við verðum að fara að endurskoða hvernig við hög- um lífinu," segir Katrín Fjeld- sted. „Það er til dæmis spurn- ing hvort ekki megi lögfesta sex tíma vinnudag fyrir ung- barnaforeldra, bæði mæður og feður?“ Hvað geta þeir gert sem á- líta sig í streituhættu? Fyrst og fremst er að setjast niður og íhuga: Verð ég að haga líf- inu á þennan hátt? Er ekki möguleiki að fara aðeins hægar? Gæti ég minnkað við mig vinnu og tekið upp 75 prósent vinnu eða hálfs dags? Svona vangaveltur gætu hljómað hæðnislega þegar margir ganga atvinnulausir en þeir sem eru í vinnu og vinna of mikið - getur verið að þeir einblíni um of á efnisleg gæði sem þeir strangt tekið ekki þarfnast? Jafnframt á fólk að þora að segja nei! Konur eiga að sjá til þess að öll fjölskyldan hjálpist að við heimilisstörfin og draga almennt úr öllum umframkröf- um á sjálfar sig og aðra. Næst er að finna forgangs- röð! Hugsið um sjálf ykkur öðru hverju - og fyllið sálar- skúffurnar. Æfið ykkur í að gera ekki neitt einstöku sinn- um. Það er erfitt en skilar sér í betri geðheilsu þeirra sem ná tökum á því. Þetta segir Katrín Fjeld- sted: „Það sem hefur gerst í samfélaginu er að við erum farin að hafa hausavíxl á vel- megun og hamingju. Velmeg- un er góð upp að vissu marki. Eftir að því er náð er öll viðbót orðin ónauðsynleg. Lífsham- ingjan eykst ekki við að eign- ast fleiri hluti.“ íhugið síðan: Hvenær líður mér best? Við hvaða tækifæri finn ég til mestrar lífsgleði? Komið því þannig fyrir að þið getið lagt stund á það sem gefur ykkur mest, sem oftast! Farið í gönguferðir, málið, veiðið, þrjónið, hittið vini! Það er hægt að finna glufur, jafn- vel í ásetnasta degi. Gleði er 8 VIKAN 4. TBL. 1993

x

Vikan

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.