Vikan - 25.03.1993, Blaðsíða 27

til ef fólk vill tala vió mig,
þó ekki sé nema í síma.
Hann neitar mér um pen-
inga þegar honum pass-
ar og segist ekki hafa á-
huga fyrir aö þræla fyrir
svona fávita eins og mig.
Þess á milli á hann þaö
til aö kaupa handa mér
heil ósköp og segir mig,
þegar hann er í þeim
ham, svo brjálæðislega
tallega aö hann elski mig
ofboöslega og geti ekki
misst mig. Hvaö á ég að
gera, elsku Jóna Rúna?"
segir Katla og virðist al-
gjörlega að niðurlotum
komin eins og hún bendir
líka hvað eftir annað á sjálf
í bréfi sínu.
TILFINNINGALÍF í
MOLUM
Vissulega verð ég að stikla
á stóru í þessu viökvæma
og nánast skelfilega bréfi
því það er svo langt. Hún
er þegar búin að missa
tvær tennur af hans völd-
um og er jafnframt iðulega
með mikinn og nánast ó-
bærilegan höfuðverk sem
fylgir mikill svimi og önnur
vanlíðan. Sjálfstraustiö
segir hún á núlli, öryggis-
leysið algjört, trúnaðar-
traustiö þrotið og hún finni
sig mjög einmana og von-
litla um breytt ástand. Ör-
vænting hennar er algjör
eins og hinna bréfritar-
anna. Hún vill heldur deyja
en að þola þessa meðferð
áfram, eins og reyndar
hinar konurnar líka. Hún
þakkar mér öll uppbyggi-
legu skrifin og segir ekkert
bréf fara framhjá sér enda
hafi lestur þeirra hjálpað
sér mikið og hún þess vegna ákveðið að skrifa
mér. Kærar þakkir til Kötlu og hinna. Ég nota áfram
hyggjuvit mitt, innsæi og reynsiuþekkingu til um-
fjöllunarinnar.
SJÚKLEG AFSKRÆMING
Á MANNLEGU EÐLI
Einhverra hluta vegna virðist viðgangast inni á
heimilum ótrúleg afskræming á mannlegu eöli og
heilmikið ofbeldi, bæöi andlegs og líkamlegs eðlis.
Sadismi, myndi ég halda, beinist oftar en ekki gegn
þeim sem er næstur gerandanum og ætla mætti að
viðkomandi þætti vænst um. Það er nú eitthvað
annaö sem kemur í Ijós þegar sadistinn er að fram-
kvæma ódæöisverk sín og það á maka sínum eða
jafnvel í sumum tilvikum börnum sínum sem er ekki
síður uggvænlegt og fráleitt. Á bak við allt ofbeldi
og sjúklega afskræmingu, sem tengist ofbeldi á
heimilum, er mögnuð og siðlaus drottnunarþörf
þess sem ódæöiö framkvæmir.
KÚGARAR OG SKERT
PERSÓNUFRELSI
Valdníðsla þessi og friðhelgisbrot það sem fram-
kvæmt er með sjúklegu ofbeldi er illupprætanlegt,
myndir og alhæfingar vegna atburðarásar sem ein-
ungis á sér stað í sjúkum hugarheimi valdníðings-
ins og á ekkert sameiginlegt með eðlilegum og ein-
lægum tilfinningum sem kallast ást og heilbrigð
væntumþykja.
RANGHUGMYNDIR
OG VALDNÍÐSLA
Þaö er því útilokað að verjast einstaklingi sem
haldinn er kvalalosta og ranghugmyndum án þess
að stórskaöa sjálfsmat sitt og manngildi, auk þess
aö ögra geðheilsu sinni hættulega. Ofbeldi er alltaf
rangt og algjört friðhelgisbrot við þann sem fyrir því
verður enda gróf valdníðsla. Ennþá alvarlegra er
það atferli sem sviðsett er á forsendu ástar á fórn-
arlambi ódæöismannsins. Hvers kyns svik við lífs-
förunaut sinn í formi ofstækisfulls ofbeldis og ó-
mannúðlegrar daglegrar grimmdar, þar sem öll
hegðun kvalarans miðast við hans þarfir, er aflögun
sem þarfnast umfjöllunar sérfróðra. Eðlilegast væri
fyrir Kötlu að fá sér góðan geðlækni eða sálfræðing
til að styðja sig til að vinna sig frá honum.
FORTÍÐ FÓRNARLAMBS VANVIRT
Það er mjög átakanlegt til þess að vita að Katla
skuli vera komin svo langt niður andlega og svo
kirfilega á vald ódæðismannsins að hún hefur misst
flest ef ekki öll tengsl við fortíð sína. Vinirnir eru á
burt og vinnan horfin. Ættingjar eru ekki æskilegir í
heimsókn og einangrun hennar er því í augnablik-
inu alger. Allt félagslegt atferli hennar miðast við
þarfir og sjónarmið manns sem sér einungis sínar
þarfir sem þar að auki eru stórlega afbrigöilegar.
Þetta ástand er þess eðlis að ef Katla fær ekki
skjóta hjálp og kemst úr klóm mannsins kemur
geðheilsu hennar og líkamlegu ástandi mjög senni-
lega til með að hraka aö mun.
nema þá með einstaklega nákvæmri aöstoð sér-
fræðinga. Það segir sig sjálft að sá sem kúgar aðra
til undirgefni á hrottafenginn hátt er alvarlega sjúk
manngerð og þarf hjálpar við. Kveikjan að grófu of-
beldi hlýtur að vera einhvers konar geðvilla sem
byggist upp á að hrifsa til sín völd yfir annarri
manneskju sem má sín einskis eða mjög lítils eins
og skýrt kemur fram í bréfi Kötlu. Einmitt vegna
þeirrar staðreyndar getur kúgarinn í svona sam-
skiptamynstri passað upp á að fórnarlambið sé
með skert frelsi og takmarkað frjálsræði á sem
flestum sviðum, eiginlega peningalaust, sjálfs-
traustslaust og óttaslegið við frekari aðgeröir ger-
andans.
PYNTINGAR OG SADISMI
Ef við íhugum til að byrja með fyrir hvað orðið sad-
ismi stendur þá er það upphaflega franskt og kall-
ast „sadisme" sem þýðir kvalalosti. Það er dregið af
nafni franska rithöfundarins de Sade sem var, eftir
því sem mig minnir, haldinn ótæpilegum kynferðis-
legum kvalalosta sjálfur og ástundaði framferði
sem þótti hastarlega afbrigðilegt og ekki til eftir-
breytni fyrir sigfágaða og grandvara Frakka og aðra
samtíðamenn hans. Sá sem er kallaður sadisti er
venjulegast haldinn kvalalosta sem oftar en ekki er
tengdur kynhvöt viðkomandi. Þetta kemur glögg-
lega fram í samskiptum Kötlu við mann hennar
sem eftir ósæmilegar og ómannúðlega pyntingar
leikur hana grátt kynferðislega og þykir það í lagi.
Hann virðist hafa af því kynnautn að auðmýkja
Kötlu og vanvirða gróflega, algjörlega án hennar
samþykkis og vilja.
ÓDÆÐISVERK OG ÓTTI
FÓRNARLAMBSINS
Sadistar koma alltaf hörmulega fram við sína, ekki
einungis lífsförunaut sinn heldur og ekkert siður
börnin sín. Öll hegðun þeirra gefur til kynna sér-
staka ánægju þeirra af hvers kyns auðmýkingu og
ótta fórnarlambsins. Ódæðisverkin eru skipulögð
og virðast úthugsuö. Algjört ósamræmi er - eins og
Katla hefur reyndar áttað sig á - í hegðun viðkom-
andi sadista heima og heiman. Þessir aflöguðu ein-
staklingar eru oftar en ekki taldir hreinustu fyrir-
myndir annarra að flestu leyti séð með augum
þeirra sem fyrir utan heimili þeirra kynnast þeim og
þurfa aö hafa af þeim afskipti.
MEÐVITUÐ FÓLSKUVERK
Þessi staðreynd bendir frekar en ekki til að þessir
harðstjórar séu sér fyllilega meðvitandi um allt sitt
athæfi og átti sig á að um sé að ræða atferli sem
hyggilegt sé að leyna fyrir öðrum og utanaðkom-
andi. Þessi staðreynd gerir mál þessara einstak-
linga óþarflega óaðgengileg og um það er þeim
fyllilega kunnugt. Þeir geta því í skjóli leyndar falið
fólskuverk sín svo kirfilega aö fórnalömb þessara
syndara eiga ekki auðvelt með að fá heppilega að-
hlynningu og rétta ráögjöf, fyrr en þá nokkuð er lið-
ið síðan athæfiö fór að setja alvarleg og stórvar-
hugaverö mörk á þann sem það hefur mátt þola og
sætta sig við.
AFBRIGÐILEGT TILFINNINGALÍF
Vitaskuld á svona framferði ekkert skylt við ást sem
er allt önnur og öðruvísi tilfinning, hvað sem ódæð-
ismaðurinn segir. Maður Kötlu ber fyrir sig ofurást á
henni og reynir þannig að réttlæta grófa valdníðslu
sína. Hann segir sig þurfa að halda henni frá hegö-
un sem til dæmis liggi í framhjáhaldi sem er aug-
Ijóslega hugarburður hans. Hann er afbrigðilega af-
brýðisamur og sér fjandmenn alls staðar. Á bak við
afbrýðisemi liggur alltaf minnimáttarkennd og ein-
hvers konar sjálfsútskúfun sem kallar á ranghug-
FÓLSKUVERKIN RÉTTLÆTT
Því er engin ástæða til aö trúa fullyröingum ódæð-
ismannanna um að þeir muni ekki halda upptekn-
um hætti. Þeir lofa nefnilega alltaf bót og betrun
eftir aö hafa framkvæmt fólskuverkið og spara þá
hvorki tárapoka sína né orðbragö, réttlæta jafnvel
verknaðinn beint eða óbeint ef eitthvaö. Hegðunin
hefur ekki neitt upp á sig vegna þess að iðrunin er
einungis partur af sýndarmennskunni og tengist
svikunum sem hún hefur haft í för með sér.
Eða eins og beygða stúlkan sagði: „Elskurnar
mínar. Ég veit að ég á bágt og þaö meira aö
segja mjög því ég elska kvalara minn. Máliö er
þó einu sinni þannig að ennþá elska ég samt
sjálfa mig meira en svo aö ég geti hugsaö mér
aö láta misþyrma mér til þess eins aö fá ein-
staka sinnum innilegt faömalag og sjálfsagöa
viröingu."
Vonandi gengur Kötlu vel í leit að friðsamara og
lífvænlegra lífi án ótta.
Með vinsemd,
Jóna Rúna
Vinsamlegast hand-
skrifið bréf til Jónu Rúnu
og látið fylgja fullt nafn og
kennitölu, ásamt dul-
nefni. Svörin byggjast á
innsæi Jónu Rúnu og '
rithandarlestri og því
miður er alls ekki hægt
að fá þau i einkábréfi.
Utanáskrift er:
Jóna Rúna Kvaran,
Kambsvegi 25,
104 Reykjavík