Vikan - 25.03.1993, Blaðsíða 34

VANDAMAL OG AFLEIÐINGAR
Flestir vita aö það er óhollt
aö vera of feitur. Hvenær
viö erum of feit er spurn-
ing sem oft er svaraö meö því
að nota töflu þar sem gefin er
upp kjörþyngd hvers og eins.
Þessi tafla birtist í 20. tölu-
blaði Vikunnar 1992 og síöan
í 1. tölublaði 1993, aukablaði
um NUPO-létt megrunarkúr-
inn. Slíkri töflu er þó aðeins
ætlaö aö vera til viðmiðunar.
Þaö er nauðsynlegt aö gera
sér Ijóst að yfirþyngd miöaö
viö hæö getur átt sér margvís-
legar ástæöur. Auk þess að
um of mikinn fituvef sé að
ræöa getur orsakanna veriö
aö leita í sterklegri beinabygg-
ingu, miklum vöövum eöa aö
vatn hefur safnast fyrir í lík-
amanum.
í þessari grein ætlum viö
eingöngu aö fjalla um þá yfir-
þyngd sem rekja má til aukins
fitumagns og því tölum viö um
yfirþyngdina sem offitu.
Við vitum flest hvers vegna
viö erum of feit. Það er ein-
faldlega vegna þess að um
lengri eöa skemmri tíma höf-
um viö neytt fleiri hitaeininga
en viö brennum. Ef við höfum
ákveðið magn af hitaeining-
um, sem viö brennum á dag,
þá er ekki hægt aö boröa fleiri
án þessi aö þær safnist á okk-
ur sem fituforði, nema aö viö
aukum hreyfingu til muna til
þess aö brenna þeim. Þetta er
sama lögmáliö og ef viö höf-
um ákveöin laun á dag. Ef viö
eyðum meira en viö öflum
söfnum við skuldum, nema ef
viö vinnum meira. Þaö sama
gildir með aukahreyfinguna og
aukavinnuna, það eru tak-
mörk fyrir hverju hægt er aö
bæta viö sig, bæði af auka-
hreyfingu og aukavinnu.
Þess vegna er best aö
hafa hófiö í öllum mál-
um.
Fyrr á árum, þeg-
ar fólk hafði minni
efni en nú, þótti
velmegunarmerki
og um leið fallegt
aö vera í góöum
getur kona verið tíu kílóum of
þung án þess aö þurfta aö
hafa nokkrar áhyggjur af því,
þar sem fitan sest einkum fyrir
neöan mitti. Þróunin er þó sú
að ef konur safna svo mikiö
sem tveimur kílóum umfram
kjörþyngd skellur áhyggjuflóö-
ið yfir. „Ég er aö fitna, ég verö
aö gera eitthvað í þessu."
Varla er til sá vinnustaöur þar
sem kvenfólk vinnur að þar sé
ekki einhver í megrun. Aftur á
móti eru karlar annaöhvort
ekki nógu hégómlegir eöa þeir
gera sér ekki Ijósa áhættuna
sem fólgin er í fitunni og grípa
ekki inn í vandamálið fyrr en
þaö er orðið þaö mikið að
þeim hrýs hugur viö því. Þá
kveður oft við ýmsan tón:
„Þetta eru bara vöðvar" eöa
„Þaö er nú gott að hafa vara-
birgöir."
Nýlega voru birtar niöur-
stöður rannsókna sem heilsu-
gæslulæknir á Dalvik birti um
holdafar fólks á nokkrum
vinnustöðum þar. Þaö sem
kom honum á óvart var að
fleiri karlmenn voru yfir kjör-
þyngd en konur.
ORSAKIR OFFITU
Við komum aðeins inn á þaö
áöan aö við söfnum fitu ef viö
innbyrðum fleiri hitaeiningar
en viö brennum. Viö skulum
því athuga til hvers við notum
orkuna. Líkaminn notar orku í
hvíld en þó mest viö líkamlegt
erfiði. Auk þess nýtist orka til
aö viðhalda líkamshita, til
vaxtar og til aö græöa skadd-
aðan vef. Ekki nota allir jafn-
mikla orku. Fólk í erfiðis-
vinnu nýtir meiri orku en
kyrrsetufólk. Þá er einnig
munur á orkunotkun
fólks í hvíld.
Aö vera of feit-
ur getur veriö
samspil margra
þátta og má þar
nefna arfgengi, umhverfi, sál-
ræna þáttinn, minnkaöa
brennslu og hreyfingarleysi
svo eitthvað sé nefnt. Einnig
má nefna aö nokkur lyf hafa
þá slæmu aukaverkun aö fólk
holdum. Hver kannast ekki viö
myndir af feitum konum og
körlum meö ístru eða feitum
englum? Kaupmaöurinn í
bænum var alltaf ríkastur og
feitastur. Nú, þegar flestir hafa
nóg aö boröa en hreyfa sig
minna, hefur feguröarímyndin
snúist viö. Nú til dags vilja
flestar konur líkjast sýningar-
stúlkum sem hafðar eru eins
grannar og mögulegt er. Þetta
endurspeglast síðan í miklum
áhuga á öllum megrunarkúr-
um sem eru á boöstólum,
bæöi hér og erlendis.
HVAR SITUR FITAN?
Ýmsir kvillar eins og aldurs-
háð sykursýki og hækkaður
blóöþrýstingur eru mun al-
gengari hjá feitu fólki en hjá
þeim sem eru í eðlilegri
þyngd. Einnig fær of feitt
fólk oftar kransæöa-
sjúkdóma, gall-
steina og vissar
t e g u n d i r
krabbameins.
Áhættan varö-
andi sjúkdóma
er samt ekki
eingöngu háð
magni fitunnar
heldur hvar hún
situr á líkaman-
um. Konur
safna fitu
helst
mjaöm-
Viö vitum flest hvers vegna
viö erum of feit. Þaö er ein-
faldlega vegna þess aö um
lengri eöa skemmri tíma höf-
um viö neytt fleiri hitaeininga
en viö brennum.
ir, rass og læri og er sú staö-
setning oftast kölluð perulag.
Karlmenn safna aftur á móti
ístru og er þaö kallað eplalag.
Báðar myndanir eru þó mögu-
legar hjá báöum kynjum.
Þeir sem safna fitunni sem
ístru, hafa svokallað eplalag,
eru í meiri hættu en hinir þvi
fitan á maganum er óstöðug.
Varöandi efnaskiptin er þetta
aftur á móti virkasta fitan, sem
gefur frá sér mikið magn af
eitruöum fitusýrum en þær
grípa síðan inn í sykur- og
fituefnaskipti lifrarinnar og
framkalla á þann hátt sykur-
sýki, æöakölkun og hækkað-
an blóðþrýsting. Kosturinn viö
mikla virkni þessarar fitu er
aftur á móti sá aö hún er þaö
fyrsta sem menn missa
þegar þeir fara í megrun.
Því segjum við: Burt með
ístruna.
Það er einkar mik-
ilvægt fyrir karl-
menn meö ístru aö
losna viö hana.
Karlmenn geta oft
verið í kjörþyngd
en þó meö ístru
sem nauðsynlegt
er aö losna viö þar
sem fitan er á
þessum staö. Aftur
á móti