Vikan - 21.04.1993, Side 26

VIÐTAL VIÐ FRIÐRIK SOPHUSSON FJÁRAAÁLARÁÐHERRA
T
aö atvinnuleysið myndi aukast meö þeim hætti
sem hér hefur gerst. Viö höfum einmitt nýlega
kannaö hvaö heföi gerst ef forsendur heföu
veriö þær sömu og þá voru en viö hefðum
samt gripið til þeirra aögeröa sem viö höfum
gripið til nú. Þá kemur í Ijós aö fjárlög ársins í
ár heföu verið um þaö bil hallalaus.
Auðvitað verður að segjast að í þessu eru
öll þessi „ef“. Þá segja menn: Þaö verður aö
bregðast viö nýjum aöstæöum. Þaö er alveg
Ijóst aö þessar brostnu forsendur aftur og aft-
ur, þar sem alltaf hefur hallað á ríkissjóö, hafa
gert þaö aö verkum aö við höfum orðið aö
sveigja af upphaflegri stefnu okkar. En til þess
aö skýra árangurinn held ég aö sé best aö
vitna til þess aö viö teljum okkur hafa náö var-
anlegum árangri í ríkisfjármálum á ýmsum
sviðum sem hafa sparaö ríkisútgjöld upp á sjö
og hálfan til átta milljarða árlega. Þarna er um
aö ræöa varanlegan árangur sem þessum
upphæöum nemur. Til samanburöar má geta
þess aö á síðastliðnu ári nam greiðsluhalli rík-
issjóös sjö til átta milljörðum en í raun höfum
viö náö árangri sem svarar til þess.“
HALUNN VÆRI 30 MILUARÐAR
„Ef viö hefðum ekki gert meira í þessum efn-
um en Svíar hafa gert síðan 1990 mætti leiða
líkur að því að hallinn væri kannski þrjátíu
milljaröar króna. Þaö sem sýnir aö viö höfum
þó náö árangri er samanburðurinn á hallatöl-
um hér og annar staðar, þar sem viö svipuð
vandamál er aö etja. Þá kemur í Ijós aö okkur
hefur tekist betur en öðrum þjóöum aö halda
niöri greiðsluhalla ríkisins.
Þess vegna halda því miöur ýmsir að hægt
sé aö gera út á ríkissjóö og ég hef orðið fyrir
miklum vonbrigöum þegar heilu stjórnmála-
flokkarnir og verkalýðsfélögin ásamt atvinnu-
rekendum telja að einhver lausn felist í því aö
ríkissjóöur gefi eftir skatta og skuldir eöa komi
jafnvel meö ný framlög. Viö verðum aö gera
okkur grein fyrir því að halli ríkissjóös í dag
veröur útgjöld heimilanna og fyrirtækjanna á
morgun. Þaö er óumflýjanlegt.“
- Ertu með þessu að segja að ekki komi til
greina að lækka matarskattinn?
„Ef viö lækkum matarskatt finnst mér sann-
gjarnt að viö sem njótum þeirrar lækkunar
þorgum þaö annaðhvort meö niöurskuröi á
þjónustu, sem ríkið greiöir nú niður, eöa að
viö borgum þaö meö annars konar sköttum
sem viö teljum sanngjarna. Mér finnst ekki rétt
að viö sem borðum niðurgreiddan mat í dag
látum þá sem verða hér á skerinu eftir nokkur
ár borga brúsann. Ég sé ekki sanngirnina I
því.“
- Þá kemur mér Landsbankamálið í hug.
Er það ekki einmitt lagt á herðar næstu kyn-
sióðar að borga þá milljarða?
„Jú, einmitt. Skuldbindingarnar vegna
Landsbankans mynda reyndar ekki greiðslu-
halla á þessu ári en þær mynda hins vegar
halla á ríkisreikningi þegar árið er gert upp
vegna þess aö þá kemur þetta inn sem aukin
skuldastaða ríkissjóös."
- Eru þessar skuldir ekki taldar fram á
efnahagsreikningi ?
„Jú, en þær koma ekki fram á rekstrarreikn-
ingi ársins. Þegar viö hins vegar gerum upp
ríkisreikninginn, þá tökum viö tillit til þessa
máls. Þess vegna eru alltaf tvær hallatölur í
gangi, annars vegar greiðsluhallinn og hins
vegar reikningslegur halli. Og þaö er hann
sem gildir því aö þá er tekið tillit til allra skuld-
þindinga."
- Eru það ekki samt sem áður viss von-
brigði að hafa ekki getað staðið við fyrirætlanir
ykkar og þann niðurskurð á kerfinu sem áætl-
aður var? Má ekki líta svo á að ýmislegt hafi
farið úrskeiðis hjá ríkisstjórninni?
„Auðvitað hefur margt farið öðruvísi en ég
heföi kosið og ég tel að á mörgum sviðum
hefðum viö þurft aö ná betri árangri. En þegar
viö skoðum árangurinn með tilliti til þess
ástands sem viö lifum í og berum okkur sam-
an viö aðrar þjóöir, þá held ég að hann sé viö-
unandi hingað til. Ég hef hins vegar miklar
áhyggjur af því aö viö séum einmitt þessa
stundina aö grípa til aögeröa sem verða okkur
mun erfiðari á næstu árum, það er að segja aö
freistast til þess aö draga úr lífskjararýrnuninni
í dag með því aö taka lán upp á framtíðina.
Og vaxandi halli á ríkissjóöi er spegilmynd
þeirrar stefnu.“
„BÁKNIÐ BURT" BARN SÍNS TÍMA
- „Báknið burt!“ Þú varst frægur fyrir þau orð
á sínum tíma. Ríkisstarfsmönnum hefur ekki
fækkað þótt þú hafir haft tækifæri til að skera
niður í þvi bákni. Eru einhver tregðulögmál
þarna að verki eða hefurþú skipt um skoðun?
„Ég hef ekki skipt um skoðun. Ég tel aö þó
aö kjörorðið „báknið burt“ hafi kannski verið
barn síns tíma þá hafi hugmyndin á bak viö þá
stefnu verið sú hin sama og flestar vestrænar
þjóöir fylgja núna - og reyndar þjóöir sem áöur
voru austan járntjalds. Þaö er sú hugmynd að
reyna aö draga sem allra mest úr ríkisrekstrin-
um og hverfa frá ríkisrekstri þar sem aðrir geta
gert hlutina betur. Og ef viö lítum á árangur
okkar þá er hann til. Ég bendi á að við höfum
lagt niöur fyrirtæki eins og Skipaútgerð ríkisins
og viö höfum boðiö út ýmsa starfsemi. Ríkis-
starfsmönnum hefur ekki fjölgað og heildar-
launagreiðslur til þeirra hafa lækkaö verulega
þó aö þaö hafi ekki komið fram ( fækkun
starfsmanna. Fjölgun starfsmanna hefur hins
vegar veriö náttúrulögmál í ríkisrekstrinum
fram til þessa.“
- En hefur ekki aö minnsta kosti eitt bákn
risið upp í þinni ráðherratíð, Lánasýsla ríkisins,
þar sem starfar á þriðja tug manna?
„Hún varö nú reyndar til áöur en ég kom í
fjármálaráðuneytið því aö forveri minn setti
Lánasýsluna á laggirnar. Og hún hefur stækk-
aö. Ástæðan er sú aö hún hefur tekiö yfir leif-
arnar af Framkvæmdasjóði sem starfaði áöur
sjálfstætt. Eins hefur Þjónustumiöstöð ríkis-
veröbréfa stækkaö vegna þess aö það hafa
orðið gífurleg umsvif vegna áskrifta spari-
skírteina. Mín skoöun er sú aö nauðsynlegt sé
fyrir ríkið aö reka lánasýslu, það er aðila sem
getur séð um aö ná hagstæðum lánum fyrir
ríkissjóð, því aö brotabrot i vöxtum fyrir rikis-
sjóö, sem skuldar svo mikið, geta skipt miklu
máli. Vextir hafa afgerandi þýöingu fyrir útgjöld
ríkisins. Viö borgum til dæmis tíu milljarða í
vexti á þessu ári. Ég er hins vegar þeirrar
skoöunar aö við eigum smám saman að færa
áskriftarþjónustu spariskírteina til annarra. Þaö
er ekki eðlilegt aö ríkisstofnun standi fyrir
þessari áskrift heldur á þetta aö vera verkefni
veröbréfafyrirtækja. Þaö er von mín aö unnt
verði aö draga úr þessum umsvifum meö því
aö færa þetta til fyrirtækja sem eru starfandi
fyrir.“
SUMT í SKATTASTEFNUNNI
ÓFRAMKVÆMANLEGT
- Sjálfstæðisflokkurinn lofaði í samþykkt
landsfundar 1991 að lækka skattahlutfalliö í
35 prósent. Nú erþað komiö I rúmlega 41 pró-
sent. Hvað geröist?
„Til þess að ræöa skattastefnu Sjálfstæðis-
flokksins þarf aö skoöa þaö plagg í heild sinni.
Þar kennir nú ýmissa grasa og ég er býsna
hræddur um að sumt af því sem þar segir hafi
verið nánast óframkvæmanlegt. Þaö er rétt aö
skattar á einstaklinga hafa hækkaö en þá
veröa menn aö taka tillit til þess aö skattar á
fyrirtæki hafa lækkaö. Ef viö lítum því á heild-
arskatttekjur ríkisins er auðvelt aö sýna fram á
að þær eru lægri nú en þær hafa verið á und-
anförnum árum. En þaö er hárrétt aö hlutfall
tekjuskatts einstaklinga - sem sumir telja vera
hinn eina sanna skatt - hefur hækkaö. En það
er bráðabirgðaástand núna vegna þess að
heilir fjórir milljaröar af tekjuskatti einstaklinga
renna beint til sveitarfélaganna í staöinn fyrir
aöstööugjaldiö sem hefur veriö fellt niöur.“
- Er þessi ríkisstjórn stjórn fyrirtækjanna en
ekki fólksins?
„Þessi ríkisstjórn er eins og aðrar ríkisstjórn-
ir í nálægum löndum aö fást við aö örva at-
vinnulífið vegna þess aö atvinnuleysi hefur
veriö vaxandi og öllum er Ijóst aö við getum
ekki aukiö atvinnu nema fyrirtækin séu nægi-
lega sterk til þess aö lifa af. Aö því leytinu til
má halda því fram að þetta sé ríkisstjórn fyrir-
tækjanna. Ríkisstjórnin hefur sýnt þessu verk-
efni mikinn skilning og er sér þess vel meövit-
andi að þaö er grundvallaratriði fyrir alla, laun-
þega, ríkissjóö og aöra aðila, að fyrirtækin geti
starfaö og fari ekki á hausinn. Ef það gerist þá
veröur hér auðn.“
- Hvað gerist efheimilin verða gjaldþrota?
„Menn veröa aö átta sig á því að þegar viö
tölum um fyrirtæki eöa atvinnurekstur þá erum
viö aö tala um þá starfsemi sem í raun býr til
meginhluta þeirra verömæta sem heimilin og
aörir lifa á. Atvinnufyrirtækin eru þess vegna
26 VIKAN 8. TBL. 1993