Vikan - 02.12.1993, Blaðsíða 48

ÆVIÁGRIP
Meö Gunnari Eyjólfssyni í kvikmyndinni 79 af stööinni.
hún haföi sest aö hérna lagði hún metnað sinn í
aö heimsækja hann. Og síöar, þegar ég eltist og
fór á eigin vegum til Austur-Þýskalands, byrjaöi
ég á því að hitta hann. Þá var hann kvæntur og
starfaði hjá lögreglunni, í deild sem fór meö
fjársvikamál.
Ég varö aldrei var viö aö þaö væri nein úlfúö á
milli móður minnar og fjölskyldu hennar þó að
fæöingu Harrys heföi ekki veriö tekiö fagnandi.
Hún hélt alla tíð góðu sambandi viö fólkið sitt
ytra. Það heföi þá átt aö koma fram í því líka.
Fyrir stríðiö, þegar ég var lítill drengur á Eskifirði,
komu pakkar aö utan með fatnaði og jólagjöfum,
alls konar leikföngum sem ég á sum hver ennþá.
Slíkar gjafasendingar benda ekki til neinnar
úlfúöar, kala eöa fálætis. Að minnsta kosti fæ ég
ekki séð þaö.
Móöir mín var oft bitur og sár út af þeirri
I óvissu sem var ríkjandi varðandi fjölskyldu henn-
I ar í Þýskalandi eftir aö allt lokaðist í upphafi
I fjórða áratugarins. Eftir því sem erfiöleikarnir
uröu meiri á því að geta haldið sambandi við ást-
: vinina þar í landi, sem var einungis meö sendi-
bréfum, fór aö bera á kvíða hjá henni. Þó aö hún
: bæri ekki sorgir sínar beinlínis á torg gat hún
ekki dulið allt - og kannski erfitt aö ætla henni
þaö. En þessi kvíði hennar og áhyggjur birtust
ekki í neinum geöofsa eöa slíku heldur miklu
fremur sem sárindi og hryggö.
Þegar mamma var orðin gömul bar enn meira
á þessu. Hún átti til að sitja ein tímunum saman
án þess aö mæla orö.
Ég held aö þráin eftir Harry hafi aldrei látiö
hana í friöi.
KYNLÍFSFRÆÐSLAN
Eftir því sem náttúran fór aö segja til sín fóru
augun aö opnast fyrir ýmsu sem maöur bæöi sá
og heyrði og fann í sjálfum sér. En þaö var reynt
aö halda öllum uppgötvunum og þreifingum í
slíkum efnum út af fyrir sig þangað til manni
fannst vera kominn tími til aö opinbera þaö
gagnvart sínu fólki. Þaö voru aðrir tímar þá en
nú. Maður var ekki aö slengja framan í foreldra
sína einhverju sem maöur haföi frétt eöa hvort
maður heföi verið aö digga viö stelpu einhvers
staöar. Mikil leynd hvíldi yfir öllu slíku framan af.
Mér finnst, þegar ég lít til baka, í sjálfu sér
ámælisvert aö ekki datt nokkrum manni í hug aö
fræöa og undirbúa okkur unga fólkið undir þaö líf
sem framundan var þar sem kynlífiö ræður svo
og svo mikið feröinni. Án kynlífs værum við ekki
til. Það hlýtur aö vera hægt aö setja fræðsluna
fram á þann hátt aö ungt fólk, sem er aö stíga
sín fyrstu spor í þessa átt, fái ekki ógeö á þess-
um málum um leið og fyrsta orðiö er sagt. í eðli
sínu er kynlífið það sjálfsagðasta í lífsögunni. Og
þaö er ekki bara þaö; þaö er líka fagurt. Það
hlýtur að vera hægt aö útskýra það I samræmi
við það.
Hvorki í barnaskóla, unglingaskóla né gagn-
fræðaskóla las ég eöa heyrði eitt orö um kynlíf.
Ég minnist þess ekki að um slíkt hafi veriö talað
nema það sem við félagarnir töluöum saman um
okkar á milli. En af skólanna hálfu: Ekki orð!
Maöur varö algerlega aö sjálfmennta sig í
þessum fræðum. Þegar maöur fór nú að fá löng-
un til aö lesa eitthvað pínulítiö um þetta, hvernig
þetta virkaöi allt saman og hvaö aörir segðu, þá
náöi maöur sér með leynd í bækur um þessi mál
og geymdi þær á völdum staö þar sem aðrir áttu
ekki að geta komist í þær. Ein af þessum bókum,
sem maöur staflaði ekki upp á borö fyrir framan
Bræöurnir Róbert og Harry í Leipzig 1963.
Þetta er eina myndin sem til er af þeim
saman.
foreldra sína, var Elskhugi lafði Chatterley’s. Hún
var meira aö segja prentuö á bláan pappír og því
réttnefnd blá bók. En Drottinn minn dýri! Núna er
þaö bók sem þykir jafnsjálfsagt aö lesa og síma-
skrána.
Svo voru þaö ýmsar sögur eftir Henry Miller og
hitt og þetta sem ég varö mér úti um af því sem
við kölluðum þá klámsögur og voru þó ekkert á
móts viö þaö sem unglingar núorðið hafa aðgang
aö. Þá voru ekki einu sinni til klámtímarit. Það
var ekki fyrr en ég var orðinn fullorðinn sem ég
sá fyrst þessháttar rit.
Unglingsárin fóru svo og svo mikið í að þreifa
fyrir sér, aö kynnast þeirri veröld sem mátti aldrei
nefna á nafn, a.m.k. ekki opinberlega. Þegar
fram liöu stundir varö maður auðvitað skotinn í
stelpu og langaði til aö njóta leyndardómsins
meö henni en þá var þaö bara kjarkur og vilji
beggja sem réö því hversu langt var gengið. [
fyrstu skiptin var þetta einkum kák og klaufa-
skapur á meðan verið var aö fikra sig áfram. En
sérhver tilraun var dýrmætur skóli og í rauninni
sá eini sem hægt var aö styðjast viö. Og smám
saman læröust þessi ástarbrögö meira og
minna.
ÁFALL
Við Stella áttum fjórar heilbrigðar og yndislegar
dætur - en svo eignuðumst við drenginn, loks-
ins! Það var í mars 1965. Hann var látinn heita
Jón Róbert í höfuð föður síns.
Sú gleði, sem greip okkur foreldrana þegar viö
vissum aö viö hefðum eignast strák, vék þó fljótt
fyrir sorg þegar í Ijós kom að hann var ekki heil-
brigður. Auk þess aö vera með sterk einkenni
„down syndrom‘‘ - eða mongólíta einkenni eins
og þaö er kallað - var hann með hjartagalla og
það svo alvarlegan aö honum var ekki hugað líf
nema í nokkra mánuöi.
Höggið var þungt - þyngra en orð fá lýst. Af
hverju við? Af hverju? Allar mögulegar hugsanir
sóttu á mann en það var fátt um svör.
En þessi drengur, sem átti að verða aðeins
skammlífur, er nú kominn á 29. ár. Engan veginn
veröur þó lokað augunum fyrir því að þaö sár,
sem viö foreldrarnir hlutum og kannski að ein-
hverju leyti systur hans, er sár sem ekki getur
gróið af því að við höfum þetta tákn lifandi fyrir
framan okkur. Ef við tölum um dauðsfall í fjöl-
skyldu þá myndast þar sár sem með tíð og tíma
gróa í flestum tilfellum - en í okkar tilviki stendur
þaö í rauninni alltaf opiö svo aö maður getur
aldrei gleymt því eða látiö sem ekkert sé.
Erfiðasti tíminn var náttúrlega frá byrjun og
frameftir árum. Þegar maður komst á það stig aö
geta horfst í augu viö þessa staðreynd, hversu
átakanleg sem hún var, þá fór þroskinn fyrst aö
gera vart viö sig, skilningurinn jókst og sólar-
geislunum fjölgaði.
Galdurinn er sá aö læra aö lifa meö sorginni.
Maður gerir sér þaö Ijóst með tímanum - þó að j .
j það taki sjálfsagt mismunandi langan tíma fyrir };'í
hvern og einn - að maöur getur ekki og má ekki ;,
j láta hana verða einhvers konar aðalgeranda í líf- : ;
inu. Hún má ekki skyggja á önnur atvik sem ættu !
að valda gleöi og ánægju þó að hún sé vissu-
lega á sínum stað. Þaö verður aö reyna aö ein-
; angra hana.
Ég verð aö segja fyrir mig aö síðan drengurinn
; fæddist hefur eitt og annað brotnað í mér og
horfið - en ég hef lært að neyta byrjar þegar hef-
ur gefið og ekki látiö skútuna sökkva. Fjölskylda
mín hefur, sem betur fer, líkt og margar aðrar
fjölskyldur sem hafa lent í svipuðum aðstæðum
og við, átt sínar mýmörgu gleðistundir og við höf-
um því margt að þakka.
Með tímanum fer maður að skynja og skilja
svo margt annað sem maður hefur ekki leitt hug-
ann að þó að það hafi nú kannski blundað með
manni. Skilningur manns á ýmsum málum, sem
eiga kannski einhvern skyldleika við þetta fremur
en annaö, hefur aukist. Barn, sem getur á engan
hátt orðið andlegur jafnoki manns, getur engu að
síður veitt manni innsýn í heim sem litast af
væntumþykju og fölskvalausum kærleika, kær-
leika sem ekki er hægt að búa til heldur kemur
beint frá hjartanu. Það er ekkert illt til í sálum
þessa fólks, hvorki eyðandi né meiðandi hugsan-
ir hrærast þar; það er góðleikinn sem situr í fyrir-
rúmi. Og sú spurning, sem vaknar hjá manni, er
þessi: „Af hverju ekki að miðla kærleikanum til
þeirra sem maður finnur að þurfa hans með og
endurgjalda um leið þann kærleika sem maður
þiggur af öðrum, óverðskuldað, að manni
finnst?" Enginn verður fátækari af því.
Þaö er þroski af*þessu tagi sem maður öðlast
48 VIKAN 24. TBL. 1993