Vikan - 20.03.1995, Qupperneq 30

ATVINNUMAL
Drauma-
staöan aö
vera í
fastri
vinnu meö
verktaka-
vinnu sam-
hliöa, seg-
ir Björk
Jakobs-
dóttir leik-
kona.
8. Samkvæmt lögum ber
öllum launagreiðendum
skylda til að greiða 10%
launa í lífeyrissjóði og leggur
atvinnurekandi til 6% af
launum launamanns sem ið-
gjald til lífeyrissjóðsins en
launamaðurinn 4%. Hvort
launþeginn á nokkurn tím-
ann eftir að notfæra sér
sjóðinn fer eftir lífslíkum
hans en samtryggingasjóð-
irnir veita rétt til barna-,
maka- og ellilífeyris auk ör-
orkubóta.
Verktakar verða sjálfir að
standa skil á lífeyrissjóðs-
gjöldum sínum. Þeir geta
greitt í lífeyrissjóð stéttarfé-
lags síns eða Söfnunarsjóð
lífeyrisréttinda. Til viðbótar
eru til frjálsir lífeyrissjóðir,
sem ýmis fjárfestingarfyrir-
tæki bjóða upp á, en þar er
ekki um samtryggingu að
ræða. Helsti munurinn á
frjálsu sjóðunum og öðrum
er sá að féð í þeim er alltaf
eign greiðandans og erfist
þar af leiðandi. Þeir bjóða
líka margir hverjir upp á
ýmsa tryggingavernd. Verk-
taki þarf að greiða öll 10% í
lífeyrissjóðinn og hafa
skattayfirvöld ekki samþykkt
6% mótframlagið sem frá-
dráttarbæran kostnað eins
og hjá fyrirtækjum svo verk-
takinn þarf að greiða skatta
af öllu sem hann leggur í líf-
eyrissjóð en launþeginn þarf
aðeins að greiða skatta af
40% þess.
9. Atvinnurekandi á að
sjá um staðgreiðslu skatta
þegar hann greiðir launþega
laun.
Verktakar þurfa að standa
ríkissjóði skil á staðgreiðslu-
skatti og tryggingagjaldi af
reiknuðu endurgjaldi vinnu
sinnar sem og virðisauka-
skatti ef starfsemin er virðis-
aukaskattskyld. Við stað-
greiðsluna er tekið tillit til
kostnaðar af verktakastarf-
seminni en sá kostnaður,
sem tengist beint tekjuöflun
verktakans, er frádráttarbær
frá skatti eins og til dæmis
kostnaður við vinnuáhöld,
ritföng og húsnæði.
KOSTIR OG GALLAR
Eins og þessi upptalning
gefur til kynna felast gallarnir
við það að vinna sem verk-
taki fyrst og fremst í skorti á
þeim félagslegu réttindum
sem launþegar njóta. Einnig
þurfa verktakar að fylla út
ákveðnar skýrslur, til dæmis
vegna staðgreiðslu skatta og
virðisaukaskatts. Ef það
gleymist þarf viðkomandi að
greiða álag og vexti.
Við gerð skattframtals
þarf að útbúa rekstrar-
reikning og kostar það
bæði tíma og fyrir-
höfn.
Verktakinn verður
líka að gæta sín á því
að hann þarf að hafa
að minnsta kosti 25-
30% hærri laun en
launþeginn til að njóta
sömu kjara. 10,2% er
orlof, 6,55% er trygg-
ingargjald, 6% er mót-
framlag í lífeyrissjóð
og um það bil 1,5% er
tillag í sjúkra- og or-
lofsheimilasjóð og
þess háttar og 2,5%
eru skattagreiðslur
vegna þess að 6%
mótframlagið í lífeyris-
sjóðinn er ekki frá-
dráttarbært sem
rekstrarkostnaður.
Kostirnir við verk-
takavinnuna eru hins
vegar ótvíræðir. Verk-
takar geta nefnilega
notið meira frjálsræðis
en launþegar. Þeir
geta til dæmis nýtt sér
sveigjanlegan vinnu-
tíma sem og aðstoð
ættingja og vina í
vinnunni sem gæti
orðið erfiðara hjá
launþega. Jafnframt
getur verktakinn átt
auðveldara með að
hætta í vinnu þar sem
ekki er um neinn upp-
sagnarfrest að ræða
af hans hendi fremur en hjá
vinnuveitandanum.
Heimildir: Vinnan, tímarit
ASÍ, 6.-7. tölublað 1993, 43.
árgangur, Hreiðar Már Sig-
urðsson hjá Kaupþingi,
Gunnar Erlingsson endur-
skoðandi og Margrét Tómas-
dóttir hjá Atvinnuleysistrygg-
ingasjóði.
KYSI FREMUR
ATVINNUÖRYGGIÐ
Flestir listamenn vinna
sem verktakar og meðal
þeirra er Björk Jakobsdóttir
leikkona.
„Þegar ég byrjaði að leika
láðist mér að fara fram á
hærra kaup fyrir vinnuna
mína sem verktaki. Ég er þó
farin að gera það núna. Þeg-
ar unnið er við kvikmyndir er
gert ráð fyrir þvf að verktakar
fái hærra kaup en það er allt
of algengt að maður þurfi að
minna á það. Þegar ég er
með verkefni í leikhúsunum
30 VIKAN 3. TBL. 1995