Menntamál - 01.06.1940, Blaðsíða 22

20
MENNTAMÁL
fáar orðmyndir, sem mynda meginhluta lesmálsins, en
aftur á móti verður meiri hluti einstakra orðmynda aðeins
lítill hluti af lesmálinu. T. d. eru 990 algengustu orðmynd-
irnar 75,69% alls lesefnisins,*) en aðeins 7,26% af tölu
einstakra orðmynda. Hins vegar koma 60,48% þeirra fyrir
í eitt skipti (8247 orðm.), en verða ekki nema 8,53% af les-
málinu.
Þetta sannar því það, að um íslenzkuna gildir hið sama
og um aðrar menningartungur, að ritað mál (talmál senni-
lega ekki síður) er samsett af fáum orðmyndum, sem oft
eru endurteknar, og mörgum orðmyndum, sem sjaldan eða
aldrel eru endurteknar. Bendir þetta enn til hins sama og
áður, að hægt sé að vinsa þessar algengu orðmyndir úr með
einfaldri talningu, en um hitt má vitanlega deila, hve um-
fangsmikil slík talning þyrfti að vera, svo að sæmilega
öruggar niðurstöður fengjust.
Ef athugaðir eru einstakir flokkar, sýna þeir greinilega,
að endurtekning algengustu orðmyndanna er því tíðari
sem ritað er um almennara efni og framsetning er alþýð-
legri (nær talmáli). Þarf ekki annað en bera saman stílana,
bréfin og leskaflana við náttúrufræðina, söguna og landa-
fræðina, til þess að ganga úr skugga um þetta. En við þann
samanburð ber þó að hafa í huga, að það, hve börnin nota
þessar orðmyndir mikið, stafar vafalaust að nokkru leyti
af því, hve orðmyndaforöi þeirra er takmarkaður, og hið
sama má ætla að geti átt við um bréfin.
OrðfloJckar.
Hverjar eru nú þessar orðmyndir, sem bæði ungum og
gömlum er svo tamt að nota? Og eru þær úr öllum orð-
flokkum? Um fyrra atriðið verður að vísa til orðalistans,
en um hið síðara má í stuttu máli segja, að allir orðflokkar
*) Sbr. bls. 17.