Menntamál - 01.03.1953, Blaðsíða 9

MENNTAMÁL
djúp staðfest milli tómstundastétta og vinnustétta, og
fræðsla og uppeldi var aðeins ætlað hinum fyrr töldu.
Öll erfiðisvinna og yfirleitt vinna, sem framkvæmd var
með höndum, var talin vansæmandi, enda að mestu le.vti
unnin af þrælum og þjónustuliði. Að læra slík verk var
þrælaiðja, en frjálsar menntir (artes liberales) voru við
hæfi frjálsborinna manna. Á þann hátt festi andúð og
fyrirlitning á hvers konar störfum við iðnað rætur. Eftir
því sem fræðigreinar kröfðust minni vinnu með höndum,
þeim mun æðri þóttu þær t. d. heimspeki, guðfræði, stærð-
fræði og rökfræði. Næst komu bókmenntir, málfræði og
mælskulist. Fagrar listir, svo sem málaralist, höggmynda-
list og húsagerð, voru miklu lægra settar að virðingu.
Hljómlist var aftur sett skör hærra. Þessi viðhorf héldust
óbreytt, löngu eftir að þær aðstæður, sem höfðu skapað
þau, tóku að hverfa úr sögunni. Um langan aldur var
læknisfræði í lágu gengi vegna þess, að þar þurfti svo
mjög að grípa til handanna. Yfirleitt er því svo farið, að
allar menntunar- og uppeldishugsjónir verða til og mót-
ast á þeim tímum, þegar takmarkalaus yfirdrottnun tóm-
stundastéttanna yfir vinnustéttunum þótti sjálfsögð.
Andstaðan gegn náttúruvísindum átti ekki að litlu
leyti rætur að rekja til þess, að þar þurftu menn að hand-
fjalla rannsóknartæki og beita skynfærum. Jafnvel stærð-
fræðingar hölluðust á sveif með málfræðingum og töldu
náttúruvísindi til óæðri menningar. — Störf í bönkum
og verzlunum höfðu minna líkamserfiði í för með sér en
störf á heimilum, í verksmiðjum og á ökrum. Þess vegna
voru bankastörfin talin æðri.
Fyrsta skarðið í þennan hugmyndagarð var rofið með
kröfunni um almenna barnafræðslu. Á 18. öld ruddi sú
skoðun sér til rúms, að nokkur uppfræðsla væri hverjum
manni nauðsynleg og hvert mannsbarn ætti rétt til henn-
ar. Forráðastéttirnar litu þó fremur á barnafræðsluna
sem íriðkaup við undirstéttirnar en alvarlega tilraun