Menntamál - 01.03.1953, Blaðsíða 8

2
MENNTAMÁL
Heimspeki Dewey studdist einkum við líffræði, en heim-
speki Russells er aðallega runnin frá rökfræði og stærð-
fræði.
Dewey lét flest mannlegt til sín taka. Hann er talinn
mestur heimspekingur Vesturálfu eftir daga Williams
James, og sagður er hann merkur fræðimaður um stjórn-
mál. Stórkostlegust munu þó áhrif hans hafa orðið á
vettvangi uppeldis- og skólamála. Þessum áhrifum náði
hann þó ekki með brauki og bramli. Steingrímur
Arason, sem var nemandi Dewey, sagði mér, að hann
hafi verið lágmæltur og í rauninni fremur óáheyrilegur
ræðumaður. Það voru lífssannindin í boðskap hans, sem
vöktu alheimsathygli á honum.
Mun ég nú rekja stuttlega meginefni eins kafla úr bók
Dewey, Schools of to-morrow, í því skyni að gefa lesand-
anum örlitla hugmynd um gagnrýni hans á skólum for-
tíðar og samtíðar og um þær endurbætur, sem hann telur
kalla mest að. Að vísu er hér aðallega miðað við ameríska
staðhætti, en þó munu þau vandamál, sem siglt hafa í
kjölfar iðnbyltingarinnar, harla lík víða um heim. Kaflinn
nefnist: Stóriðja og umbætur í uppeldismálum. Fer end-
ursögnin hér á eftir:
Umbætur í uppeldismálum miða flestar að því að koma
þeim skólastofnunum, sem fyrir eru, og starfsháttum
þeirra í það horf, að þær hæfi breyttum aðstæðum í fé-
lagslegum og menningarlegum efnum. Skólum hættir til
þess eins og öllum mannfélagsstofnunum að staðna í þró-
uninni. Þeir glíma sýknt og heilagt við viðfangsefni löngu
liðinnar tíðar, sem orðin eru óraunhæf. Sú gífurlega bylt-
ing, sem orðið hefur á öllum atvinnuháttum og samfélags-
málum, krefst allt annarra viðfangsefna.
Gríska orðið, sem orðið „skóli“ er dregið af, merkir
hvíld. Það er að vísu rétt, að enn þarfnast nemendur
góðs tóms til náms, og ekki má íþyngja þeim með áhyggj-
um af öflun daglegs brauðs. En fyrr á tímum var mikið