Menntamál - 01.08.1959, Qupperneq 32

126
MENNTAMÁL
nú við og kenna ber í skólum, er frá 1929. Á þeirri staf-
setningu og hinni, sem gilti þá næst á undan, er þrenns
konar munur. Með breytingunni frá 1929 var tekinn upp
tvöfaldur samhljóði, þar sem uppruni segir til, t. d. hellti,
þt. af hella, í stað þess, að áður var ritað helti. Þá var
ákveðið, að rita skyldi é í stað je, t. d. ég í stað jeg. Og
í þriðja lagi var upp tekin z, þar sem tannhljóð (d, t, S)
hefir fallið brott á undan s. Stefnan, sem þarna er mörk-
uð, er sú, að miða skuli stafsetningu meira við uppruna
en áður hafði tíðkazt, og hefir sú stefna orkað í þá átt
að breyta stafsetningunni meira en beinlínis er lögboðið,
t. d. að rita í tveimur orðum sumt, sem áður var oft ritað
sem eitt orð. Til dæmis rita nú flestir alls staðar, en áður
var mjög tíður rithátturinn alstaðar. Og fleira mætti
nefna af svipuðu tæi.
Af þessu ætti að vera ljóst, að það sjónarmið, sem nú
ríkir í íslenzkum stafsetningarmálum, er hið svonefnda
upprunasjónarmið, þ. e. að miða rithátt sem mest við upp-
runa orðanna eða framburð á eldra málstigi. Þessi stefna
hefir ýmsa kosti. Helzti kostur hennar er sá, að hún stuðl-
ar að því að varðveita sambandið við fortíðina og gerir
mönnum kleift að lesa með minni fyrirhöfn en ella bækur
frá löngu liðnum tímum. Annar kostur er sá, að hún
neyðir nemandann til þess að læra tiltekin atriði í sögu
málsins og eykur þannig óbeint þekkingu hans á málinu
og jafnvel tilfinningu fyrir því. En hér fylgir þó böggull
skammrifi. Stafsetning, sem þræðir uppruna jafnmikið
og sú, sem við búum við, er vitanlega erfiðari viðfangs
en sú, sem nær stendur framburði nútímamáls. Það er
enginn vafi á því, að miklu auðveldara væri að læra ís-
lenzka stafsetningu, ef t. d. y og z yrðu niður lögð. Hitt
er svo annað mál, hvort menn vildu fórna þessum stöfum
til þess að auðvelda stafsetninguna. Annað atriði, sem ég
tel miklu máli skipta, er, að upprunastafsetning felur í
sér þá hættu, að rof skapist milli talmáls og ritmáls. Það