Menntamál - 01.08.1959, Side 33

MENNTAMÁL
127
liggur í hlutarins eðli, að milli talmáls og ritmáls hlýtur
ávallt að vera nokkurt bil. Menn vanda betur það, sem
þeir skrifa, m. a. vegna þess að þeir neyðast til þess. í
tali geta menn beitt ýmsum ráðum, sem ritmálið ræður
ekki yfir, svo sem ýmiss konar látæði, handapati o. s. frv.
En þótt viðurkennt sé, að milli talmáls og ritmáls sé og
hljóti að vera nokkurt bil, er hitt hættulegt tungunni, að
rof skapist. Ritmálið hlýtur eðli sínu samkvæmt að sækja
líf sitt og kraft til hins talaða orðs, til alþýðumálsins. Ef
það gerir það ekki, hlýtur það að bíða tjón af. Það er
engin tilviljun, að hinn alþýðlegi stíll íslendingasagnanna
lætur betur í eyrum og hefir reynzt lífseigari en hinn
klerklegi stíll hómilíubóka og helgisagna.
Andstaða upprunasjónarmiðsins er framburðarsjónar-
miðið. í fullkomnastri mynd jafngildir framburðarstaf-
setning hljóðritun. En á stafsetningu flestra tungumála
menningarþjóða og hljóðritun er geysimikill munur. Koma
þar einkum fimm atriði til greina. í stafsetningu eru
stundum notuð tvö tákn fyrir eitt hljóð, sbr. ng í vingsa,
þar sem ng táknar uppgómmælt nefhljóð, en ekki
n (nefhljóð) og g (lokhljóð). Þá er stundum notað eitt
tákn fyrir samband hljóða. Þannig táknar x hljóðasam-
bandið gs og é samband samhljóðsins j og sérhljóðsins e.
í þriðja lagi er eitt og sama táknið notað fyrir mismun-
andi hljóð. Gott dæmi er stafurinn g, sem táknar ýmis
hljóð og hljóðaafbrigði. G-ið í gata er t. d. lokhljóð, en
.9-ið í saga önghljóð. 1 fjórða lagi er fleira en eitt tákn
notað fyrir sama hljóð. Greinilegust dæmi um þetta í
íslenzkri stafsetningu eru, að i-hljóðið er ýmist táknað
ftieð i eða y og s-hljóðið ýmist með s eða z. Og í fimmta
lagi eru ekki fátíðir svo nefndir „hljóðlausir stafir“.
Hvorugkynið af franskur er t. d. franskt, en k-ið er alls
ekki borið fram.
Af þessu er sýnt, að gera þyrfti gagngera breytingu á
stafsetningunni, ef fylgja ætti framburðarsjónarmiðinu.