Heima er bezt - 01.12.1961, Blaðsíða 23

leitt jólaleyfi frá 18.-20. desember og leyfin standa til
3. eða 6. janúar. Nú fara ungmenni héraðs- og gagn-
fræðaskóla víða unt land, ásamt menntaskólanna, að
undirbúa heimför í jólaleyfinu. Ekki vil ég árnæla ung-
lingum fyrir heimþrá þeirra um jólin. Hún á sér helg-
ar rætur, því að gott heimili er æskunnar bezta skjól
í harðviðrum hfsins. Er |>að öllum ungmennum hollt
að njóta birtu og hlýju heimilisins á hátíðastundum
lífsins ékki síður en á sorgarstundum.
Fyrir [iremur til fjórum áratugum var varla um ann-
að að gera, er farið var í jólaleyfi, en annað hvort að
leggja land undir fót og fara gangandi, eða fara með
strandferðaskipum. Nú er 'um mörg farartæki að velja,
og er því heimförin fyrst og fremst fjárhagsmál. Sá
sem býr vel með peninga, á í engum erfiðleikum með
heimför í jólaleyfinu. Hæfileg peningaráð leysa marg-
an vandann, og peningar auka líka lífshamingjuna, ef
skynsamlega er með þá farið. Þar ríður mest á að læra
að þræða hinn gullna meðalveg.
Ef ég næði til ykkar allra, hinna lífsglöðu, þróttmiklu
skólanema, sern hugsið ykkur að bregða ykkur heim
í jólaleyfinu, þá gæti ég áreiðanlega hvíslað að vkkur
mörgum varúðarorðum, því að ég hef allmikla reynslu
af vetrarferðum. En ég ætla að sleppa því að festa þau
orð á pappír, en segja lesendum mínum í þess stað
sanna sögu af heimferð minni í jolaleyfi, annan vetur-
inn, sern ég var að heiman. Munuð þið af þeirri sögu
sjá það, að fyrirhyggjuleysi og þrá til ævintýra var
ekki síður einkenni æskumanna þá en nú.
Ég var uppalinn á ágætu heimili, þar sern pabbi og
mamma reyndu að leiðbeina börnurn sínum og hvetja
þau til ráðdeildar og fyrirhyggju, en ég sé það núna,
að þessum ráðleggingum og leiðbeiningum glevmdi ég
ef til vill helzt, þegar mest á reið, og ferst mér því
ekki að lá unglingum, sem líkt fer og mér.
Og hér kemur þá sagan:
Haustið 1911 fór ég í Hvítárbakkaskólann og var
þá 18 ára. Hafði ég aldrei dvalið neitt að heiman fýrr
og var því lítið veraldar-vanur. Vitanlega ætlaði ég
heim í jólaleyfinu, ef ég fengi leyfi til þess. Nokkuð
var þá æfð glíma í skólanum og tók ég þátt í þeim
æfingum.
I vikunni fyrir jólin var glímuæfing og varð ég þá
fyrir því óhappi að hrasa á leggjarbragði og reka illa
niður hægri hendina. Við þá byltu brotnaði geislabein-
ið rétt við úlnliðinn og var þar með útilokað, að ég færi
hcim í jólaleyfinu. Ég sætti mig sæmilega við þetta ó-
happ mitt, enda báru mig allir á höndum sér yfir há-
tíðarnar, þar sem ég var slasaður með hönd í fatla.
Leið svo veturinn. Næsta haust fór ég í eldri deild skól-
ans, og nú átti heimferð ekki að bregðast í jólaleyfinu.
Leiðin frá Hvítárbakka í Borgarfirði vestur að Snorra-
stöðum í Hnappadalssýslu er um 50 til 60 km., bein
sjónhending, en allmiklu lengri leið, ef farinn er þjóð-
vegurinn niður undir Borgarnes og þaðan vestur.
Fyrir jólin 1912 var tíð fremur hagstæð. Lítill snjór
var á jörðu í Borgarfirði. Sæmilegt hjarn var yfir öllu,
en ís var þó ekki traustur á lækjum og ám. Ég ákvað
að fara stytztu leið heim, eða beina sjónhendingu frá
Hvítarbakka að Snorrastöðum og Iá sú lína um bæinn
Grímsstaði á Mýrum. Stendur bærinn Grímsstaðir hátt
undir samnefndum múla, og er þar nálægt því hálfnuð
leiðin að Snorrastöðum. Var áætlunin sú, að leggja upp
eftir kennsiutima, kl. 3—4 siðasta kennsludaginn, og
freista þess að ná að Grímsstöðum um kvöldið. Með
méi réðist til ferðar Ingvar Pálsson frá Ljótshólum,
núverandi bondi a Balaskarði í Austur-Húnavatnssýslu.
Báðit áttum við Ingvar íslenzka leðufskó til að ganga
á og góð sokkaplögg, en vorum að öðru leyti fátæk-
lega og kuldalega klæddir, ef miðað er við Ítin ágætu
ferðaföt, sem unglingar eiga nú.
\dð félagar vorum albúnir, þegar síðustu kennslu-
stund lauk. Þá drukkum við miðdegiskaffið, kvöddum
skolastjorann, köstuðum kveðju á nemendur hér og
þai, uti og inni, og lögðum svo upp. Alla nemendur
kvöddum við lauslega, eins og við værum að skreppa
til næsta bæjar, en ekki að fara í langferð til hálfsmán-
aðar dvalar eða rneir. Við vorunt víst báðir eitthvað
lnifnir af söniu stúlkunni og kvöddum hana því Iaus-
lega eins og önnur skólasystkini, en ekki einslega. Við
fengum tvo hrausta pilta til að ferja okkur yfir ána, og
svo var lagt upp á göngu.
Ennþa var bjart. Fjallasyn var góð og veður allgott,
hægur útsynningur með vægum éljurn. Við tókum
strax beina stefnu á Grímsstaðamúla. Norðurá var á
gömlum ís, en dáiítið var viðsjált í flóum og várasamt
mjög, þar sem voru lækjadrög eða dýjafætur.
Við gengum fremur létt af stað og skilaði vel áfrarn.
Leið okkar lá um túnið á Svignaskarði, en ekki gáfum
við okkur tíma til að stanza þar, því að ætlunin var að
ná að Grímsstöðum um kvöldið.
\ eðui var milt og okkur tók að hitna á göngunni.
Hægðum við þá heldur ferðina. Nú var orðið aldimmt,
en K> sæmilega vegljóst, þar sem snjóhrafl var á jörðu’
og halft tungl óð í skýjum. Bar nú lítið til tíðinda. -
Skóglendi tafði fyrst dálítið för okkar og flóarnir voru
þreytandi, þótt mjúkir væru þeir undir fæti. \’ið vor-
um aIyeg ókunnir leiðinni, en fórum alltaf sem næst
því beint af augum og höfðum stefnuna á Grímsstaða-
rnula. Oðru hverju sáum við ljós í glugga, en ekki viss-
um við fyrir vist á hvaða bæjum það var.
\ ið vorum staddir í flóadæld rnilli tveggja holta.
\ ið sáuni vatn eða tjörn framundan, en vildum ekki
ganga yfir vatnið, ef ísinn væri ótraustur við landið
\ ið gengum svo hlið við hlið meðfram vatninu oo-
uggðum ekki að okkur. En allt í einu skeði óhappið.
Hyldjúpur skurður lá úr mýrinni út í vatnið. Yfir hann
\ai hemað, og vissum við ekki fyrri til en við féllúnt
báðir samtímis niður í hyldjúpan skurðinn, en þó var
það lao með óláni, að ég kastaðist yfir á hinn bakkann,
náði þar handfestu og gat hafið rnig upp úr, mittisvot-
ur. Ingvar féll dýpra í skurðinn og gat aðeins tevgt
hendur upp á skurðbarminn, svo að hann sökk ekkfí
vatnið. Báðir vorum við algjörlega ósyndir. Ég komst
Heima er bezt 423