Heima er bezt - 01.01.1963, Blaðsíða 6

7^.
r
Aramót
Tímans elfur streymir og nemur aldrei staðar. Enn
stöndum vér á áramótum. Árið 1962 er liðið, en 1963
heilsar með fangið fullt af vonum og framtíðardraum-
um eins og fyrirrennarar þess hafa gert um aldimar.
Er vér lítum um öxl til liðins árs, er þar margs að
minnast, þótt hér verði drepið á fátt eitt. Einna mest-
um tíðindum þótti það sæta nú undir áramótin, þegar
skeyti bámst frá geimfari Bandaríkjanna, Mariner II, er
það var statt í námunda við reikistjörnuna Venus, og að
vísindamönnum á jörðu niðri hafði tekizt að hafa sam-
band við geimfarið, og láta það hefja skeytasendingar.
Og enn bíðum vér fregna af því, hvað geimfarið kann
að segja oss tíðinda af hinni fögru reikistjörnu. En
hvort sem þau verða mikil eða lítil, þá hljótum vér að
dást að þeim sigri mannsandans, sem hér hefur unninn
verið. Og þó að maðurinn verði ekki hár í lofti, þegar
hann er mældur við almætti heimsstjórnarinnar, hefur
hann þó með þessu og öðrum afrekum sínum sýnt, að
anda hans og huga eru minni takmörk sett en nokkmm
hefði til hugar komið fyrir fáeinum áratugum. En þó
að maðurinn þannig eflist og þroskist sem vitsmuna-
vera, og kunnátta hans taki risaskref fram á leið, virðist
hann samt eiga langt í land að ná sama þroska á sviði
siðferðis og mannúðar. Valdhafar láta sér sæma að loka
landamærum með ókleifum múrum í miðri stórborg og
skilja þar í sundur fjölskyldur og vini, og myrða misk-
unnarlaust þá, sem reyna að sleppa úr fangelsinu. Teflt
er þrátefli milli stórveldanna um afvopnun og bann við
kjarnorkuvopnum, enda þótt kunnugt sé, að vopn þau
geti tortímt mestum hluta mannkyns. Árás Kínverja á
Indland sýnir áþreifanlega, hversu lítil vörn er í friðar-
tali og hlutleysi, þegar við er að eiga einræðisríki, grá
fyrir jámum, sem engu siðgæði lúta, nema eigin hags-
munum og valdastreitu. Og þó að lausn Kúbudeilunn-
ar hafi vakið vonir manna um, að í þá átt stefni, að unnt
verði að ná friðsamlegri lausn viðkvæmra deilumála, þá
mun undanlátssemi Rússa einkum vera sönnun þess, að
hinar einu röksemdir, sem þeir herrar virða sé reiddur
hnefi. En það mál sýnir einnig, að enn er engin önnur
friðarvon í heiminum en sú, að lýðræðisríkin séu nægi-
lega vel búin vopnum og samheldni.
Oss íslendingum hefur hið liðna ár verið hagstætt á
marga lund. Árferði mátt heita gott, og aflabrögð til
sjávar í bezta lagi. Verzlun og viðskipti greið, og at-
vinna meiri en fólk hefur verið til að stunda hana. En
samt hafa ýmsar blikur verið á lofti, sem vekja ugg um
framtíðina. Einkum má það ískyggilegt þykja, hversu
langvinn verkföll hafa staðið á árinu, og engar líkur til
að oss hafi lærzt að leysa vinnudeilur á friðsamlegan
hátt. Ekki þarf að fara í grafgötur um, hvílíkt tjón
þjóðarbúið bíður hverju sinni, sem framleiðslutæki þess
stöðvast vikum saman, og hverjum verðmætum yrði
bjargað öllum til handa, ef hjá slíku yrði komizt, þótt
hvorugur aðili fengi sinn hlut allan.
Vér Islendingar erum fámenn þjóð, og framleiðsla
vor einhæf. Oss hættir alltof oft við að gleyma því, og
þeirri staðreynd, að með sjálfstæði voru höfum vér lagt
út í baráttu, sem krefst meiri afkasta, meiri þjóðhyggju
og meiri sjálfsafneitunar en flestar aðrar þjóðir þurfa
að sýna, vegna fámennis vors og staðhátta. Ef vér í
raun og sannleika látum oss annt um að halda sjálf-
stæði voru megum vér aldrei missa sjónar á þessum
staðreyndum. Og enn meira knýjandi verður þetta
vegna þess að land vort er stórt og harðbýlt og náttúra
þess lætur ekki gjafir sínar af hendi, nema hart sé eftir
sótt. Þjóð vor er ekki fjölmennari en sæmilega stór borg
í smáríki eða ein einasta gata í stórborgum heimsveld-
anna. En vér hljótum að halda uppi öllum þeim stofn-
unum, og rækja þau margþættu störf, sem sjálfstætt
menningarríki krefst.
Það er þjóðarstolt vort og þjóðarnauðsyn að halda til
jafns við aðrar þjóðir í menningarmálum, ekki einungis
á sviði andans heldur eigi síður í verkmenningu og
raunvísindum. Vér viljum og þurfum að eiga góða
skóla. Vér viljum sýna að vér séum hlutgengir á sviði
vísinda og lista, og hefur tekizt það furðulega, og oss
er lífsnauðsyn að tileinka oss sem mesta tækni í þágu
og þarfir framleiðslu vorrar. Og vér viljum njóta sömu
lífsþæginda og aðrar þjóðir eftir því sem staðhættir
leyfa. Og oss hefur tekizt að ná langt í þeim efnum á
fáum árum. Vafasamt er, hvort lífskjör almennt eru
betri í nokkru nágrannalandi voru en hér gerist.
En til þess að þetta megi takast þurfum vér að leggja
meira á oss og framleiða meira á hvern einstakling en
aðrar þjóðir gera. Vér megurn aldrei slaka á klónni í
þeim efnum, og þá er ljóst hvílík hætta er á ferðum,
þegar hjól framleiðslunnar stöðvast langtímum saman.
Oss þarf að lærast að deila svo heildartekjum þjóðar-
innar að réttlátt sé. Þar dugar oss ekki að miða við hvað
goldið er fyrir sams konar störf með öðrum þjóðum
heldur hver sé sanngjarn hluti hverrar starfsgreinar af
heildartekjum þjóðar vorrar. Það hlutfall er unnt að
finna, ef vér leggjumst á eitt, en látum ekki blindast af
sérhagsmunum stétta eða stjórnmálaflokka og enn síð-
ur einstaklinga og fyrirtækja.
2 Heima er bezt