Heima er bezt - 01.01.1963, Blaðsíða 36

HEIMA_____________
BEZT BÓKAHILLAN
Pierre Rousseau: Framtíð manns og heims. Reykjavík
1962. Almenna bókafélagið.
Eins og nafnið bendir til er það ekkert smáræðisviðfangsefni,
sem höfundur tekst á hendur að skýra frá í bók þessari. En um
leið og hugað er að framtíðinni, verður hann að hverfa óralangt
aftur í tímann, því að á þróun hins liðna hvílir á framtíðin. Þetta
er mjög menntandi bók. Hún skýrir frá fjölda staðreynda, sem
hver nútímamaður á að bera kennsl á, og höf. leitast við á rök-
vísan hátt að spá fram í tímann, hver örlög bíði okkar gömlu jarð-
ar og mannkynsins. Og í sannleika sagt, er framtíðarspá hans eng-
an veginn glæsileg og fjarri allri óskhyggju. Hann bendir og á þá
alvarlegu hættu, sem fólgin er í því, með hve miklu gáleysi vér
menn umgöngumst náttúruna og eyðum verðmætum hennar og
gröfum um leið vora eigin gröf. Höfundur setur mál sitt fram á
ljósan hátt, og styður kenningar sínar föstum rökum, sem erfitt er
fyrir oss fákæna leikmenn að andmæla. En vér skulum samt mintt-
ast þess, að forspám vísindamanna getur skeikað, þótt snjallir séu.
Og þó að vér kunnum að draga sumar kenningar höfundar í efa,
og að þær séu bölsýnar og þrungnar efnishyggju, haggar það ekki
þeirri staðreynd, að hér er merkileg bók, sem vekur mann til um-
hugsunar og knýr fram ótal spurningar, sem krefjast svars. Slíkt
eru góðar bækur og menntandi. Dr. Broddi Jóhannesson hefur
þýtt bókina á létt og lifandi mál, og er það þrekvirki.
Kristján Eldjám: Hundrað ár í Þjóðminjasafni.
Reykjavík 1962. Menningarsjóður.
1 byrjun þessa árs verður Þjóðminjasafn vort 100 ára. í tilefni
þess er bók þessi tekin saman og gefin út. Höfundur rekur þar í
inngangi sögu safnsins á óvenju skýran og gagnorðan hátt, og gef-
ur um leið yfirlit um það. Síðan lýsir hann hundrað munum úr
safninu og fylgir hverjum mynd. Slíkum lýsingum hættir oft til
að verða þurrum og engan veginn skemmtilestur, en í höndum
Kristjáns Eldjárns fá hlutirnir líf og liti. Það er sama við hverju
hann snertir, hvort það er fornmanns kuml, kirkjugripur, tré-
skurður, útsaumur, söðulreiði eða hvað sem er, allt verður það
máli og lífi gætt í höndum hans. Og þegar svo ágætar myndir eru
af hverjum hlut, verður bókin í senn skemmtun og fróðleikur.
Og hafi einhver efast um það, hvílíka fjársjóði Þjóðminjasafn vort
geymir, þá getur hann það ekki lengur. Ytri búnaður bókarinnar
er með þeim ágætum að fátítt er hér á landi, og er harm vitnis-
burður þess, hvert vér getum komizt í bókagerð, ef vilji er fyrir
hendi.
Stanley Melax: Gunnar helmingur. Akureyri 1962.
Bókaforlag Odds Björnssonar.
Eftir langa þögn lætur nú síra Stanley Melax nýja skáldsögu frá
sér fara, og kemur hann þar fram líkari ungum rithöfundi en
rosknum presti. Má segja að í sögu þessari sameini höf. frískleika
æskunnar og reynslu hins roskna manns. Sagan er fjörlega skrifuð,
stíll höfundar er í senn sérkennilegur, svipmikill og skemmtilegur.
Margar persónurnar eru skírt dregnar, og þótt sumt í atburðarás-
inni sé með nokkrum ólíkindum, mun það flest hafa getað staðizt
á þeim tíma, sem sagan gerist. Og víst er að engum leiðist meðan
hann les sögu Gunnars helmings, og höfundi mun óhætt að halda
áfram sagnasmíð, ef hann á fleira í fórum sínum jafngott og þessa
siigu.
Hnattferð í mynd og máli. Akureyri 1962. Bókaforlag
Odds Bjömssonar.
Þetta er í senn sérkennileg og skemmtileg landafræði. Höfund-
urinn fer með lesandann um flest lönd jarðar. í stuttorðum lýs-
ingum eru dregnar upp myndir þess, sem mest einkennir hvert
land, og þótt lýsingar séu stuttar eru þær hvarvetna skýrar og lif-
andi, flytja þær furðumikinn aðgengilegan fróðleik í stuttu máli,
og einmitt um það sem máli skiptir. En þó er meira vert um
myndirnar. Alls eru þar 47 heilsíðumyndir í litum, hver annarri
fegurri, og yfir 200 aðrar myndir, sem allar eru hinar ágætustu og
segja ekki síður mikla sögu en lesmálið. Myndirnar eru gerðar í
Þýzkalandi, en annars er bókin prentuð í Prentverki Odds Björns-
sonar, og er öll bókin hin fegursta að frágangi. Síra Björn O.
Björnsson hefur þýtt textann og samið sums staðar og lagað fyrir
islenzka lesendur, og hefur það vel tekizt og er þó ekkert áhlaupa-
verk að hnitmiða þýðinguna eins og nauðsyn krafði vegna mynd-
anna. Bók þessi er í senn fróðleg og augnayndi.
Því gleymi ég aldrei. Akureyri 1962. Kvöldvökuútgáfan.
Síðastliðinn vetur efndi Ríkisútvarpið til verðlaunakeppni um
frásagnir af minnisstæðum atburðum. Mun sú keppni hafa gefið
tilefni til þessarar bókar, sem flytur 21 minningaþátt. Af þeim eru
fimm úr verðlaunasamkeppni útvarpsins. Er það skemmst að
segja, að allir eru þættimir hinir læsilegustu og sumir með ágæt-
um. Gaman er að athuga hvað það er, sem höfundunum verður
minnisstæðast. Flestir munu festa sig við háskasamlega atburði á
ferðalögum á sjó og landi. Sumir eru tengdir við dularfullar aðvar-
anir eða leiðbeiningar. En annars er efnið furðu fjölbreytilegt, og
raunar engir tveir þættir líkir, þótt oft sé um svipaða lífsreynslu
að ræða, en höfundarnir líta á viðburðina hver með sínum augutn
og gæða frásögnina persónuleika sínum. Og ekki verður sagt að
nokkur höfundanna falli í þá freistni að vefja of miklu utan um
atburðina sjálfa. Sérkennilegur og svipmikill er þáttur Davíðs
Stefánssonar um Frostaveturinn 1918. En einstökum atburðum
þykja mér þeir lýsa bezt Kristján Jónsson og Jochum Eggertsson,
en annars er erfitt að gera upp milli einstakra þátta. Sú mun
ætlunin að halda safni þessu áfram, og er það vel farið.
Þorbjöm Bjömsson frá Geitaskarði: Að kvöldi.
Reykjavík 1962. Isafoldarprentsmiðja.
í bók þessa er safnað saman minningaþáttum, hugleiðingum um
daginn og veginn og dómum um rit og bækur o. fl. Þorbjörn er
stílisti. Frásögn hans er myndrík og orðaval gott, og hann er
ómyrkur í máli, hvort sem honum líkar betur eða verr. Þess vegna
lesa menn bók hans sér til ánægju. Bezt tekst honum, er hann
lýsir samskiptum sínum við dýrin, þar verður svo mikil og ynni-
leg hlýja í frásögninni. Höfundi verður alltíðrætt um aldur sinn.
En þótt árin séu tekið að fjölga er enginn ellibragur á frásögn
eða hugsun.
St. Std.
32 Heima er bezt