Heima er bezt - 01.10.1976, Síða 19

Jón þekkti einnig þessa hlið á vatninu sínu. Hann
komst oft í hann krappann þar og tvisvar munaði
minnstu að vatnið tæki hann alveg til sín.
I fyrra skiptið var það haustið 1910. Hann var á leið
í vetrarveiðistöð sína á Hreindýraeyju á skipinu MIKA-
DO. Það skall á þá ofsa norðaustan stórviðri og skipið
komst með naumindum í höfn eða skipalægi, en svo illa
vildi til að þar steytti það á grynningum og strandaði.
Það var von á öðru skipi, WOLFERINE, á þessar slóð-
ir, en það fór fyrir.því eins og MIKADO að það lenti
líka í óveðri, komst með naumindum inn í sömu hafn-
arnefnuna og strandaði þar einnig á grynningunum.
Þarna lágu svo bæði skipin frosin inni allan veturinn.
Jón og 3 menn aðrir fóru á smábáti að athuga um vet-
ursetu þar skammt frá, en á leiðinni til baka skellur
enn á þá ofsaveður svo þeir reka undan veðri. Þá rek-
ast þeir á 2 björgunarbáta frá MIKADO og á öðrum
þeirra tókst þeim að komast að WOLFERINE. Þar
náðu þeir í kaðal frá skipinu og var náð inn um op á
skutnum, einum og einum í senn. Jón var næstsíðasti
maður um borð, en þegar hann er á leiðinni tekur skip-
ið dýfu, kaðallinn slitnar og Jón steypist í jökulkalt
vatnið. Hann barst aftur með bátnum, sem einn maður
var enn eftir í og náði að kalla til hans „réttu mér ár!“,
hvað maðurinn gerði, en það mátti ekki tæpara standa
að Jón næði taki á árinni. Maðurinn dró hann hægt til
sín í bátinn og var þeim svo báðum náð um borð í
skipið. Jón var drifinn úr blautum fötunum og niður í
hlýtt rúm og gefið romm að drekka. Hann soínaði vel
og svaf lengi og kenndi sér einskis meins er hann vakn-
aði.
í annað sinn var það á nóvember morgni 1921 að Jón,
ásamt vetrarmanni sínum, fóru að hyggja að netum
sínum og gengu á þunnum ísi. Þeir drógu hvor sinn
sleða. Jón hafði brugðið reipislykkju um öxl sér og
undir handlegginn og dró þannig sleða sinn. Þeir höfðu
næstum náð til netanna þegar ísinn brast og Jón féll í
vatnið. Hann reyndi að ná taki á ísbrúninni en hún
brotnaði jafnharðan og þungur straumurinn dró hann
undir ísinn. Félagi hans, Valdi Hall, féll einnig gegnum
ísinn, en þar var ísinn samt það traustari, að honum
tókst að hefja sig upp á skörina. Hann sá Jón hvergi,
en sleði hans flaut í vökinni. Honum verður það fyrst
fyrir að draga sleðann til sín og kemur Jón þá undan
ísnum með reipið um öxl sér. Það sem bjargaði honum
var að sleðataugin hafði ekki orðið viðskila við hann.
Ekki segir sagan hvernig þeir félagar komust til kofans
og inn í hlýjuna, en það segir sig sjálft, að þannig ásig-
komnir í hörkugaddi vetrarins hefur það verið mesta
þrekraunin að komast þessa leið án þess að frjósa í hel.
Veiðum á Winnipegvatni er skipt í þrjár vertíðir ár-
lega: Sumarvertíð 1. júní til 15. ágúst, haustvertíð 1.
sept. til 31. október og vetrarvertíð 15. nóvember til 15.
marz. Eftir að veiðitakmarkanir komu til sögunnar
þurfti ekki alltaf svo langan tíma til að afla það, sem
leyfilegt var og var þá hætt. Þetta gerði það að verkum
að fiskimennirnir gátu verið heima hjá sér vissa tíma
ársins og annaðhvort hvílt sig eða stundað önnur störf.
Lagt af stað til hvitfiskveiða. Dráttarbáturinn „Goldfield“
dregur bátaflotann norður á vatnið til fengsælla fiskimiða.
Það virðist auðsætt, að Jón hafi ekki setið auðum hönd-
um þá er hann var heima, því svo var hann mikill fél-
agshyggjumaður að hann lét sig varða flestöll þau mál-
efni, er til hags og heilla voru fyrir byggðarlag hans.
Varði hann til þess bæði miklum tíma og fjármunum.
En þessum málum og einnig búskap sínum gat hann
ekki sinnt nema þegar hann var í landi.
Ekki er mér kunnugt um menntunarmöguleika hans,
en af störfum hans fyrir samfélagið mætti ætla að hann
hafi verið gagnmenntaður maður. Vafalaust hefur hann
fengið barnaskólamenntun, sem þá var títt og barnaskól-
arnir í íslenzku byggðunum um aldamótin voru góðir
skólar. Sannar það Iiinn mikli fjöldi mikilhæfra náms-
manna, er þar fengu sína fyrstu þekkingu, er varð upp-
haf hinna víðfrægu námsafreka íslenzka kynstofnsins
vestanhafs. En Jón hafði þá menntun til að bera, sem
kannski hefur að miklu leyti verið sjálfsnám, að hann
gat verið í fararbroddi síns samfélags á mörgum svið-
um félagslegra, menningarlegra og þjóðræknislegra mál-
efna og fjármálamaður var hann svo góður, að hann
stjórnaði lengi mikilli fiskverkun og útgerð af miklum
skörungsskap, stundum einsamall, stundum í félagi við
aðra. Áður er getið um hin tvö félög fiskiiðnaðarins er
hann stofnaði og stjórnaði lcngi. En hann og þau hjón-
in bæði, komu víðar við, þrátt fyrir miklar búsannir
bæði á landi og vatni. Þau störfuðu bæði mikið að safn-
aðarmálum kirkju sinnar, ísl. lúthersku kirkjunnar á
Gimli, hún í kvenfélagi kirkjunnar, hann í safnaðar-
stjórn. Þau studdu einnig söfnuðinn ríflega fjárhags-
lega og kirkjubyggingu hans. í öllum félagasamtökum
ísl. þjóðarbrotsins á Gimli störfuðu þau mjög mikið.
íslenzka Lestrarfélagið á Gimli naut forystu Jóns mjög
lengi og einnig þjóðræknisfélagsdeildin þar. Var hann
bæði einn af stofnendum þeirra beggja og annaðhvort
forseti eða varaforseti þeirra um langan aldur. Hann
var mikill stuðningsmaður blaðsins LÖGBERG—
HEIMSKRINGLA og um skeið í útgáfustjóm þess.
Elliheimilið á BETEL var ein af þeim stofnunum, sem
þau hjónin tóku ástfóstri við og studdu með ráðum og
dáð og þegar starfsþrekið var þrotið áttu þau þar frið-
sæla daga að síðustu. í ýmsum öðrum félögum á Gimli
starfaði Jón mikið og lengi og var á seinni árum orð-
inn heiðursfélagi þeirra margra. Er því auðsætt að hinn
störfum hlaðni atorkumaður kom víða við í þágu síns
Heima er bezt 343