Æskan - 01.05.1966, Blaðsíða 32

ARNGRÍMUR SIGURÐSSON
skrifar um
Grundvallaratriði flugsins
Sé lialdið áfram að auka
áfallshornið, kemur að því, að
lyftikrafturinn hverfur. Það er
ljóst, að væri vængur með 90°
áfallshorni knúinn um loftið,
yrði alls ekki um nokkurn lyfti-
kraft að ræða, og spyrnan væri
geysimikil. Einlivers staðar á
milli 0° og 90° verður vart miss-
is lyftikraftsins, þ. e. a. s. hve-
nær sem vængirnir mynda of
stórt áfallshorn við loftstraum-
inn á þá. Þetta horn er þekkt
sem ofrishorn eða flugleysis-
horn („stalling angle“). Við
þetta horn hættir loftið að
streyma reglulega um vænginn
og leysist upp í hvirfla. Við of-
ris færist þrýstingsmiðjan aft-
ur og raskar langásjafnvægi
flugvélarinnar, (sem steypist
fram).
Þau atriði, sem mestu máli
skipta fyrir lyftigetu vængsins,
eru þá þessi:
1. ÁFALLSHORN. Miðað við
óbreyttan flughraða, eykst lyfti-
krafturinn sé áfallshornið
stækkað.
2. FLUGHRAÐI. Miðað við
óbreytt áfallshorn, eykst lyfti-
krafturinn með auknum liraða.
3. FLUGVÆNGLAG. Þver-
skurðarsnið vængja er ákaflega
breytilegt og er það jafnan
teiknað með ákveðið hlutverk
í huga. Yfirleitt skapar mikið
þverbogadreginn vængur mest-
an lyftikraft (miðað við ákveð-
inn hraða), en slikur vængur er
óhentugur á hraðfleygar flug-
vélar vegna spyrnu hans.
4. VÆNGFLÖTUR. Því stærri
sem flugvængur er, þeim mun
meira burðarþol hefur hann,
miðað við hvern hraða.
5. ÞÉTTLEIKI LOFTSINS.
Loftþunginn breytist með hæð,
og loftið er um það hil helm-
ingi þynnra í 6000 metra hæð
cn við sjávarmál. Því þéttara
sem loftið er, þeim mun meiri
lyftikraft hefur vængur, miðað
við óbreyttan hraða.
IV.
Þegar flugvængurinn var út-
skýrður hér að framan, var gert
ráð fyrir því, að hann væri
kyrr og loftinu blásið yfir
hann. f reynd er þetta ekki
þannig. Þegar liaft er i huga, að
það er loftstraumurinn, sem
gefur lyftikraftinn, er það Ijóst,
að iyftikraftur og loftviðnám
skapast á sama hátt, sé væng-
urinn færður hratt áfram. Ef
um þyrlu (helikopter) er að
ræða, eru tveir eða fleiri væng-
ir látnir snúast um ás með
tengsium, sem stjórna má
áfailshorninu með. Ef um
venjulega flugvél (fastavængs-
flugvél) er að ræða, er loft-
straumurinn um vænginn mynd-
aður með því að toga (eða ýta)
alla flugvélina gegnum loftið.
Hjól, knúin eins og á bil, til
að fá áframhreyfingu, væru
gagnslaus um leið og flugvélin
sleppti jörðu. í staðinn snýr
hreyfillinn skrúfu („propeller")
sem kölluð er loft- eða flug-
skrúfa (,,airscrew“). Nafnið
skýrir sig nokkuð sjálft, þar
sem flugskrúfan eða loftskrúf-
an skrúfar sig gegnum ioftið
eins og risastór skrúfa gerir i
tré. Eiginlega er liægt að líta á
iivert skrúfublað („propeller
blade“) eða hvern skrúfuspaða
sem væng. Skrúfublöðin hafa
flugvængsþverskurð („airfoil
section") og skapa lyftikraft
í lárétta stefnu. Það er þessi
kraftur, sem knýr flugvélina
gegnum loftið og veldur þvi að
hún hreyfist áfram. Þessi kraft-
ur er kallaður kný (,,thrust“).
Kraftarnir fjórir, sem verka á
vélflugu á flugi, eru sýndir á
13. mynd.
Skrúfunni er annað hvort
snúið með bulluhreyfii eða
hverfilhreyfli („gas turbine").
Hverfilhreyfillinn getur líka
skapað þrýstikraft eða kný án
þess að nota skrúfu. Þá skapast
knýið vegna gagnverkunar
loftsins, sem rekið er út um
hreyfilinn að aftan. Tilraun,
sem gerð er með því að blásíl
upp venjulega blöðru, sem siu"
an er sleppt án þess að binda
fyrir opið, sýnir vel hvernif!
þrýstiloftslireyfill vinnur.
HvaS er kvað?
Nú skulum við bregða upP
röntgen-gleraugum og skygSn'
ast inn í flugvél, sem við þckkJ
um vel í útliti. Teikningar, eins
og sýndar eru á næstu síðu, ern
gerðar af öllum flugvélu,n'
Þeim fylgja jafnan góðar skýt
ingar, og eru þær því ntjúg
fróðlegar.
ERLENDAR^
FLUGFRÉTTIR
Hvaða flugvélar seldust bez*
árið 1965?
Flugvél Fjöldi seid
Boeing 727 ............. 201
Douglas DC-9 ........... 18*
Boeing 707 ............. ri'
Boeing 737 .............. 88
Douglas DC-8............. 81
Fokker/Fairchild F-27 • •
Hawker Siddeley 748 . • • •
Sud Caravelle ..........
Handley Page Hcrald • ■•
Convair 600 ............
Samtals seldu flugvélave^
smiðjurnar í heiminum 937 P
ur og skrúfuflugur.
232