Æskan - 01.10.1967, Blaðsíða 5

Hvers vegna sjást stjörnur ekki á
daginn? Sú var tíðin, að menn héldu,
að guðirnir kveiktu á stjörnunum á
kvöldin og slökktu á þeim aftur á
niorgnana, jafnsnemma og sólguð-
inn hóf sína daglegu ökuferð yfir fest-
inguna. Nú vita menn mætavel, að
stjörnurnar skína jafnt á degi sem
nóttu og að það er einungis hið öfluga
ijós sólarinnar og dreifing þess um
loftið, sem veldur því, að stjörnurnar
eru ósýnilegar á daginn. Ef tungl
rnyrkvar sólu, koma stjörnurnar í ljós.
Flugmenn, sem hafa flogið nógu
hátt, hafa séð himininn dökkna og
stjörnurnar koma í ljós. Ef ekki væri
andrúmsloftið með litadreifingu sína,
niundum við sjá stjörnurnar ekki síð-
ur á degi en nóttu. Sólin rnundi sjást
sem ægibjört kringla og umhverfis
hana hópur skærra stjarna. Þá mundi
himinhvolfið vera kolsvart, enda þótt
sól væri á lofti, og eftir sólarlag mundi
þegar í stað detta á niðamyrkur.
Hvers vegna blika stjörnurnar? Við
horfum á stjörnurnar gegnum þykkt
htg af lofti. Andrúmsloftið er sjaldn-
ast eins í sér alls staðar, heldur skipt-
ast á í því heit lög og köld, þung og
GUNNAR MAGNÚSSON frá Reynisdal:
Farið í strandfjöru 1919
T Skaftafellssýslu var ]>að árlegur viðburður að skip strönduðu, aðallega á veturna.
-*• Slundum eitt, tvö og kom fyrir að Jirjú skip strönduðu sama veturinn. Þetta
voru alls konar skip, venjulcga ]>ó fiskiskip, togarar og seglskútur af mörgu þjóðerni.
Einnig strönduðu flutningaskip, hlaðin timbri, kolum, salti — og svo 1941 bifreiðum
og járni. En ég ætla nú ekki að segja frá ]>vi, heldur ]>vi sem gerðist fyrir hartnær
fimmtíu árum.
Skipsströndin voru tíðust á Meðallandsfjörum, ]>ó var ]>að alltaf breytilegt livar
skipin strönduðu liverju sinni. A Skeiðarársandi hafa strandað allmörg skip, en sér-
staklega var ]>að vestar, sem ströndin var hættuleg. Þar sveigði liún til suðurs og er
]>ar bugt, sem Meðallandsbugur heitir, ]>ar var skipum gjarnast að stranda, ef þau voru
ekki á réttri leið. Ýmsar orsaki lágu til þessara tíðu stranda i Skaftafellssýslu, sem
hér verður ekki reynt að skýra frá, vegna þess að það yrði of langt mál. Dimmviðri
mun oftast liafa verið aðalorsökin fyrir því að skipin strönduðu, vitar og sjómerki
voru og lengi vel af skornum skammti á suðurströndinni.
Þó var eitt strand, sem hafði sérstöðu hvað þetta áhrærir, og ætla ég i stuttu máli
að scgja frá því, og ferð sem ég fór á þann strandstað, aðeins sjö ára að aldri. Katla
liljóp 12. október 1918. Var það mikið gos og jökulhlaup. Hlaupið fór yfir allan Mýrdals-
sand, en meginhluti þess mun bafa verið austan við Hjörieifshöfða. Þar gekk sandur-
inn frain um marga kilómctra og myndaðist stór tangi, sem hlaut nafnið Kötlutangi.
Hann er nú að mestu horfinn, sjórinn liefur borið sandinn og dreift honum með
ströndinni, aðallega þó vestur á bóginn. Þar hafa fjörur gengið fram svo miklu mun-
ar, og í Vik í Mýrdal er orðið óþeklijanlegt, svo mikill hefur sandburðurinn verið
austan frá.
Veturinn 1919 strandaði þýzkur togari á Kötlutanga. Hann bét „Otto Trickne" frá
Gestemunde, að mig minnir. Var hann þarna að togveiðum og taldi sig vera, samkvæmt
korti, utan landhelgi — það voru ]>á þrjár mílur undan landi. Mun sú og liafa verið
raunin á, en togaramenn vissu ekkert um bvað liafði skeð um liaustið þarna á strönd-
inni og þvi fór scm fór að Otto Trickhe togaði með vörpuna úti upp í þurran sand.
Töluvert var af fislti í togaranum og var honum öllum bjargað í land. Eigi man
ég livernig það var, hvort fiskurinn var seldur á uppboði, eða björgunarmenn fengu
Iteynisfjall og Víkurhamrar.
365