Æskan - 01.05.1974, Page 77

Hvafl er
teðundasöfnun?
v '*r> s®ni i alvöru fást eitt-
Va við frimerkjasöfnun, kom-
s Hjótt að raun um, að ó-
erningur er og öllum ofviða
lfi !Sfna frílnerkjum frá öllum
e n 11111 heims. Að visu gæti
sl'k V ^eppnazf ná saman
he' U Safni* sem hniln mætti al-
ba'Irissafn> en hætt er við, að
Lö ,fr'5* ilvorki fugl né fiskur.
I84n *n 6rU morg> og siðan
ba er fyrsta frimerkið sá
-- Uós, hafa tugir þiis-
jnn 3 merkja flætt yfir heim-
horf ”Frimerkjalönd“ hafa
Ur' '® af sjónarsviðinu og önn-
af U;v komið i staðinn, og allt-
mefkT f.t,bæta3t við “* og n*
ar > liklega daglega eða oft-
Sa[i|estir snúa sér að þvi að
]a a frinierkjum sins eigin
gr S °g e’ t- v- nokkrum ná-
j^^nalöndum eftir atvikum.
þvfSa tegnnd söfnunar mætti
],( * kaila svæðasöfnun eða
frá aS°tnun til aðgreiningar
n-, »mótiv“-söfnun eða teg-
^dasöfnun.
UnífVað er hún þá, þessi teg-
hu' Sofnun? Við skulum at-
stó ^ °g fletta blöðum i hinum
frimerkjaverðlistum, sem
kej *r. kverjir ná yfir öll lönd
gra S'nS' f>ar kennir margra
er fa' Bto- merkin — flest þau
ek^j0íllu dt á 19. öld, — eru
»mikið fvrir augað“ s<
f r®gir
menn og þjóðhöfð-
•ngjar---Gandhi, 1969.
kallað er. Flest þeirra eru að-
eins með verðgildið sem aðal-
mynd eða þá með mynd af
þjóðhöfðingja viðkomandi út-
gáfulands.
Á árunum milli heimsstyrj-
aldanna verður mikil breyting
á þessu. Póststjórnir hinna
ýmsu landa taka nú I rikari
mæli upp þann hátt að nota
þessa viðförlu miða, frímerkin,
sem auglýsingatæki, og þá oft-
ast til landkynningar. Þá fer
tegundasöfnunin að skjóta upp
kollinum meðal frimerkjasafn-
ara. Menn taka að safna sér-
stökum tegundum merkja, án
tillits til þess frá hvaða landi
þau eru. Tegundirnar, „mótív-
in“, eru margar og mismun-
andi i frimerkjaheiminum, svo
sem að likum lætur. Verða hér
á eftir taldar upp örfáar teg-
undir sem dæmi.
Samgöngutæki: Margir teg-
undasafnarar aðhyllast sam-
göngutæki, og er þar úr nógu
að moða: skip, jámbrautir,
flugvélar, bifreiðir o. fl.
Atvinnuvegir: Mjög mörg fri-
merki má finna frá ýmsum
þjóðlöndum með þessu mótivi,
fiskveiðum, akuryrkju, iðnaði
alls konar o. fl.
TrúarbrögS: Mikið er til af
frímerkjum með myndum úr
þessum flokki tegundasöfnun-
ar. Tökum sem dæmi bæn krist-
inna manna, „Faðir vor“. —
Hægt mun vera að finna fri-
merki, sem eiga við hverja
einstaka setningu i bæninni.
Frægir menn, þjóðhöfðingj-
ar: Nær allar þjóðir hafa gef-
ið út merki af þessari tegund,
svo að þar er um auðugan garð
að gresja. (Til eru frimerkja-
lönd, sem ekki vilja hafa
mannamyndir ú frímerkjum
sinum, t. d. Pakistan.)
íþróttlr: Tala iþróttafri-
merkja i heiminum er há, og
munar þar mest um Ólymplu-
merkin, sem venjulega koma út
i mörgum löndum á fjögurra
ára fresti.
Eins og gefur að skilja þurfa
tegundasafnarar að nota rúðu-
strikuð eða auð blöð undir safn
sitt, og reynir þá á hyggjuvit
og hugkvæmni við uppsetningu
merkjanna. Safnarinn skrifar
skýringar sinar inn á milli
merkjanna eða vélritar þær.
Þurfa þær að vera stuttar og
gagnorðar.
Tegundasöfn geta verið hrein
Ustaverk og hafa tíðum vakið
mikla athygli á frimerkjasýn-
ingum.
í þessum þætti skulum við
litillega ræða um síðara merkið
i Þjóðminjasafnssettinu, en það
er brúnt og grænt, og að verð-
gildi kr. 5,50. — Útgáfudagur er
20. febrúar árið 1963. Upplag
mun vera 1 millj. og tökkun 12.
Um fyrra merkið I þessu setti
höfum við rætt áður, en það ber
mynd Sigurðar Guðmundssonar
málara. Þetta merki er með
mynd af fornum útskurði og
er „mótivið" tekið af hinni
frægu kirkjuhurð frá Valþjófs-
stað i Fljótsdal. Þessi hurð er
nú i Þjóðminjasafni íslands og
verður hún fyrir manni á hægri
hönd, strax og komið er inn
um dyr safnsins. Hurð þessi
er 206,5 cm á hæð og er sett
saman úr þremur vænum borð-
um með nót og fjöður. Hún
mun vera úr barrviði og þótt
hún sé mjög gömul, eða frá þvi
um 1200 e. Kr„ er hún furðu
lítið veðruð, enda mun hún
hafa lengstum verið fyrir innri
kirkjudyrum, þ. e. a. s. for-
kirkja hefur verið á Valþjófs-
stað. Siðustu ár sin sem kirkju-
hurð, mun hún þó hafa verið
fyrir forkirkju. —
Valþjófsstaðahurðin var flutt
til Danmerkur um 1852, en var
send hingað aftur sem gjöf
1930. Hurðar þessarar er fyrst
getið i visitazíu Brynjólfs bisk-
ups Sveinssonar 1641, en eins
og fyrr segir er hún miklu
eldri. Talið er, að á miðöldum
hafi verið stafakirkja, án svala-
gangs, á Valþjófsstað, og hafi
þá hurðin verið einiun þriðja
hærri en hún er nú. Dyrnar
hafa verið lækkaðar með nýrri
kirkjubyggingu löngu eftir
siðaskipti.
Framan á hurðinni eru tveir
kringlóttir reitir, mjög útskorn-
ir, 97 cm í þvermál. — Þessi
myndskurður sýnir i nokkrum
myndatriðum gamla riddara-
sögu frá miðöldum. — Efni
hennar er það, að riddari bjarg-
ar ljóni úr klóm flugdreka.
Leggur hann sverði sínu gegn-
um drekann. Siðan fylgir ljón-
ið riddaranum eins og tryggur
hundur og leggst að lokum
syrgjandi á gröf hans. Ævin-
týri þetta er m. a. þekkt úr
Þiðreks sögu af Bern og raun-
ar i fleiri riddarasögum. — Eru
þrjú stig sögunnar, hið fyrsta
á neðri helmingi efri kringl-
unnar og er það einmitt það
atriði, sem sést á frimerkinu.
Annað atriðið er að ofan til
vinstri, en það þriðja að ofan
til hægri. Kringlan á neðri
helmingi hurðarinnar er einnig
mjög útskorin í sama stíl, en
þar sést drekinn margslunginn
og ferlegur. — Á miðri hurð,
á milli kringlanna, er festur
stór járnhringur með ágreyptu
silfurskrautverki. Öll er hurð
þessi hinn myndarlegasti og
merkasti forngripur, en stærð-
arinnar vegna hefur ekki verið
kleift að hafa mynd af henni
allri á frímerkinu. Nánar er
hægt að lesa um þennan forn-
grip og aðra fleiri i bókinni
„100 ár i Þjóðminjasafni", sem
hér hefur verið stuðzt við.
G. H.
Frímerki