Skírnir - 01.08.1918, Blaðsíða 37

Skírnir]
Grunnar á Hlíðarenda
227
er lífsmæða hans, að hann er neyddur til þeirra, sökum
öfundar manna, er löngum hefir fylgt hetjunum sem skuggi
þeirra. Þessi óhamingja afreksmannsins var og ágætlega
fallin til að afia honum samúðar. Því tekur sagan það
fram oftar en einu sinni, að hann sé »mjök at þreyttr«,
»mjök til neyddr« o. s. frv. Og því er slík hetja, sem
hann á að vera, stundum undarlega seinn til aðgerða. En
það sómdi illa kappa, að slíkt kæmi til af skorti á hug-
prýði, og það er ekki heldur líklegt, að Gunnar hafi
brostið hreysti eða karlmensku.
Aftur er hitt sennilegt, að vopnfimum lireystimanni á
öld ófriðar og víga verði lausar hendur til vopnaviðskifta.
Mönnurn er innrætt þörf á að neyta hæfileika sinna og
íþrótta. Raddmaður vill eyngja, rithöfundur semja, hæfur
hershöfðingi vafalaust reyna herkænsku sína og hetjudug
í striði. Iíetjur eru afreksgjarnar. »Afrek — afrek er
það, sem hetja lifir fyrir«, segir V. Vedel (Helteliv, bls.
176). Vopn kappanna freista þeirra hættulega. Þau eru
í senn meinvættir þeirra og verndarandar. Mikill vís-
dómur felst í frásögninni af Tyrfingi, er verða skyldi
mannsbani í hvert skifti, sem honum var brugðið og
unnin skyldu með níðingsverk. Auðvitað má með réttu
minna á undantekningar alls. Eg leiði líka af íleirum
rökum en almennum þá skoðun mína eða trú, að sagan
hafi lagt huliðsslæðu yfir sitthvað, er miður var i fari
Gunnars, að hún hafi lagað dýrling sinn, heiðinn víga-
mann, eftir kristilegum siðferðishugsjónum. Hann verður
nauðugur sökum sæmdar sinnar að breyta eftir heiðnum
siðlögum, eins og Flosi við Njálsbrennu, er í siðlegum
efnum blendingur heiðingja og kristins manns. Og það
stafar, ef til vill, með fram af þessari stefnu sögunnar,
að þeirri hetju vorri, er mest lýðhylli hefir hlotnast, er
að mestu vant tveggja eiginleika, er dýrstir einkenna kappa
allra þjóða og alda, afreksfýsnar og æfintýralöngunar.
Fróðlegt er að athuga kyn Gunnars. Vígamenn voru
í ætt hans. Systurson hans var Hámundur halti, hinn
15*