Skírnir - 01.08.1918, Blaðsíða 92

:282
Ritfregnir.
[Skírnir
heitir ein bók um þaS tímabil. Og nú kemur hér önnur, sem
heitir »Fra Islands Dæmringstid«, og merkir það nálega bið sama.
En eg vil líkja því við vortíma. Það er eitthvað svo mikið af
rosalegum vorblæ yfir öllu. Veturinn ríkir enn. En það er hafin
óttaleg uppreisn gegn veldi hans, drepandi uppreisn. Klakinn
verður að froðu og snjórinn að mauki. Það er þetta, sem gamla
fólkið kallaði »vermisteir.inn« í jörðinni, sem eyðileggur veldi vetr-
arins, þegar vorið kemur, þó að alt sýnist vera vetrarríki á yfir-
borðinu. Og svo sendir forsjónin vorboðana. Guð einn veit hvaðan
þeir koma. En þeir koma eitthvað sunnan úr uppsprettu sumars-
ins hver eftir annan, og enginn ræður við. Þeir koma af því, að
»fylling tímans« er komin,
Um þessa vortíma og þessa vorboða er bókin, sem hór er um
að ræða.
Bók þessi er 4 fyrirlestrar, sem höfundur hennar, dr. Jón
Helgason, biskup íslands, hólt sumarið 1916. Hann var þá prófes-
sor hór við háskólann, og þá boð frá sambandi danskra lýðháskóla
og landbúnaðarskóla um að koma til Danmerkur og halda þar
fyrirlestra um íslenzkt efni á námskeiði einu miklu í Dalum. Valdi
hann sér þá þetta hugðnæma efni. Og nú hefir Dansk-Islandsk
Samfund gefið fyrirlestrana út i bókarformi.
Höfundur grípur fyrst niður á miðri 18. öldinni og lýsir með
fáum orðum, en mjög skarplega eymdarhag þjóðarinnar þá og rek-
ur tildrög þessa hörmungarástands. Og svo snýr hann sór að fyrsta
vorboðanum. Eggert Olafssyni, hrópandi röddinni á eyðimörkinni.
Nálega engin mynd finst mór stahda í öllu meiri geisla»gloriu« en
mynd Eggerts Ólafssonar, og höf. hefir meistaralega tekist að draga
þessa mynd upp. Ef til vill er það fegursti og snjallasti kafli bók-
arinnar. Það er einhver æfintýra móða yfir allri sögu Eggerts,
sem höfundinum hefir tekist að ná, og það er ekki nema eins og
fult samræmi í því, að hann skyldi hverfa af sjónarsviðinu, ekki
eiginlega deyja, heldur bara hverfa, svo að menn ætluðu lengi vel
ekki að trúa því, að hann væri t'arinn og kæmi ekki aftur. Þar
með endar 1. kafli.
Svo er næsti kafli um Skúla landfógeta. Hann er Jökulsáin,
sem boðar vorið með því að spyrna fram heljarfjöllum af fönnum
■og klaka og þeyta öllu til sjávar. Þessi kafli er nálega allur um
viðskifti hans við einokunarverzlunina. En það er eins og efnið
verði ofmikið í einn fyrirlestur, bvo að þungi persónunnar fiunist
.ekki fyllilega. Naumast verður það gefið höfundinum að sök. En