Skírnir - 01.12.1919, Blaðsíða 24

230
Jón Thoroddsen.
[Skírnir
oddsens, hvað vera ber, um leið og sést það, sem er.
Obeint d æ m a sögur hans, eins og allar góðar skáld-
sögur. Haun drepur stundum á dyr sögufólks síns og rétt-
ir því það, sem Henrik Ibsen kallaði »reikningskröfu hug-
sjónanna*, »den ideale Fordring*. Laglega kem-
ur hann þessari hvimleiðu skuldheimtu fyrir í »Manni og
konu« (12. kap.), er textinn annan sunnudag eftir páska
er »sá góði hirðirinn« og sýnir prest síðan yfir rotnum
ræðu-skræðum, er hann hafði keypt. Prestsskapur séra
Sigvalda verður oss enn skýrari sökum sliks ræðuefnis.
Jón Thoroddsen ritar íslenzka tungu af snild. I sög-
um hans fer saman ramíslenzkt mál og lipurt. Hann kapp-
kostarmeireðlileik en fegurð ogskrúð í máli, er þar trúr raun-
sæisstefnu sinni. Hann ritar ilmandi sveitamál, eins og
það lifði og lifir enn á vörum alþýðu, sýnir talmálið allra
rithöfunda bezt, eins og marka má af því, er fyrr er sagt
um sögur hans. I »Pilti og stúlku« sjáum vér Reykjavík-
ur-íslenzkuna nálægt miðbiki seinustu aldar. í sögum
hans má flnna sum fáránleg orðskrípi, t. d. »nótentátur«
o. fl
IV.
Kvæði Jóns Thoroddsens eru ekki nándarnærri eins
merkileg og sögur hans. Þau eru harla misjöfn að gæð-
um, sum efnislítil, sum ófrumleg, kennir bergmáls í þeirn
frá Jónasi, Bjarna og Sveinbirni Egilssyni. Mörg kvæði
han3 eru ýmist tækifæriskvæði eða stökur, þar sem liann
hefir ekki »djúpsettan skáldskap stundað*. Samt hefir hann
ort góð kvæði með fullkomnu listasniði. Eru yfirleitt á
beztu kvæðum hans sömu auðkenni, sem vér sáum í sög-
um hans. Þó er hann á stöku stað skrúðmálugri þar en
nokkurstaðar í sögunum, bregður fremur fyrir »rómantik«
þar (»Draumur« o. fl.). Hann grípur á langvinnum mein-
semdum menskra manna, er þar glettinn og gamansamur.
En það rýrir gildi sumra smellinna háðkvæða hans, að
skáldið hefir eingöngu ort þau um einstaka menn, en
ekki hirt um eða brostið lag á að gera þau almenns eðl-