Dýravinurinn - 01.01.1893, Blaðsíða 42

38
hressa sig. Um blindni þeirra sagði hann mjer það, að flestir hestar sem væru
niðri í námunum nokkra stund mistu þar sjónina, en orsakir til þess ljest hann
ekki vita. Hann gat þess þó helst til, að það stafaði af illu lopti og ef til vill
af óhollri birtu. Mjer þótti þetta ekki ósennilegt í fyrstu, en við ítarlegri um-
hugsun fanst mjer það þó nokkuð tortryggilegt. Jeg ásetti mér nú að rannsaka
sjálfur orsakirnar og bað hann leyfis að fara niður í námuna næsta morgun, þegar
verkmönnunum væri hleypt niður. En hann sagði aungum manni þángað leyft
nema í nauðsynja erindum og eptir boði eiganda. Jeg komst þó seinna að því
hvar einn af verkamönnum átti heima, góður dreingur og greiðvikinn, sagði
hann mjer margt í frjettum þar neðan úr jörðinni, og kom því svo fyrir einn dag,
að mjer var hleypt niður í námuna í klæðum annars verkmanns sem í vitorði var
með okkur.
J>egar niður dróg í jörðina var loptið þúngt og hráslagalegt og lagðist
fyrir brjóstið, svo mjer varð hálfvegis óhægt um andardráttinn og komu ónot í
mig allan. J>egar niður kom, sá jeg tyrst ekki neitt, því mjer var dimt fyrir
augum, en þegar greiddist úr glýjunni, lukust upp fyrir mjer lángar hvelfingar
með súlum og gaungum þvert og endilángt, alt kvikt af vögnum, hestum og
mönnum. Alt var þetta þó í óljósu hálfrökkri, þar sem ekki var kolsvart myrkur.
Allir unnu þar silalega og þreytulega bæði menn og hestar, eins og dauðamörk
væri á öllum. Flestir voru hestarnir í nokkurnvegin góðum holdum, en þó sájeg
nokkra, sem telja mátti í hvert bein. Mesti fjöldi þeirra var blindur, en þó vart
svo margir sem jeg hafði búist við. J>egar jeg spurði verkamennina um orsak-
irnar, svöruðu þeir: »Margir hestar eru mjög órólegir hjer fyrstístað, þeirhnjóta,
detta, reka sig á og fælast, eða gánga fyrir vögnunum frísandi og titrandi hverja
vikuna eptir aðra. Til þess að koma í veg fyrir þetta, stíngum við mjóum
prjóni í augu þeirra. |>egar þeir sjá ekkert eru þeir ekki eins hræddir og verða
miklu rólegri, titríngurinn fer af þeim og þeir jeta opt betur á eptir, því margir
þeirra sem hafa sjónina missa alla lyst fyrst í stað«. Frá þessu öllu og miklu fleiru,
sögðu þessir menn svo blátt áfram og tilfinníngarlaust eins og þeir væru að segja
frá aðgerð á tréskóm sínum eða verkfærum. Vaninn, vinnuharkan og alt þeirra
neyðarlíf var búið að níða úr þeim alla mannúð og meðaumkun fyrir laungu, og
elta úr þeim hverja viðkvæma tilfinníngu. J>ó var eins og sumir vöknuðu af draumi
og findu til þessarar frámunalegu meðferðar á skepnunum, þegar jeg benti þeím
á það, en það var að eins augnabliks tilfinning sem deyfðin og sljófleikinn voru
búin að drepa um leið og orðinu var slept. Jeg spurði þá líka hvers vegna
þessir horuðu og hálfdauðu hestar væru ekki sendir upp úr námunni til þess að
komast í hold og styrkjast. En þeir sögðu að þetta væru aflóga ræflar sem gætu
ekki lifað nema eitt ár hvort sem væri, og. það svaraði því ekki kostnaði að fita
þá; einúngis úngum hestum, sem þyldu ekki loptið eða hefðu mist alla lyst, væri
hleypt upp um stund.
Svona var hugsunarhátturinn, og svona var lífið í þessum myrkra og
hörmúnga heimi. Jeg var orðinn sárveikur bæði á sál og líkama, þegar jeg