Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1919, Blaðsíða 11

IÐUNN]
Bætiefni fæðunnar.
253
geysaði nú sera landfarsótt. Læknar komust loks að
þeirri niðurstöðu, að hin fáguðu hrisgrjón ættu þátt
í veikinni, og hægt væri að lækna hana með hrís-
grjónahratinu. Hollendingurinn Eijkmann fann, að
hænsni fengu sjúkdóm, sem líktist beriberi, ef þau
fengu ekki annað en fáguð hrísgrjón að eta, en þrif-
ust vel af heilum hrísgrjónum. Hann gerði einnig
tilraunir á mönnum — japönskum glæpamönnum —
og alt bar að sama brunni: Menn og skepnur fengu
beriberi af því að lifa á fáguðum hrísgrjónum einum
saman, en ekki ef hratið var etið með. Nú vissu
menn, að í hratinu var miklu meira af lífrænum
fosfórsamböndum og eggjahvítu en í hinum fáguðu
grjónum, og var þess því getið til, að hin fáguðu
hrísgrjón hefðu of lítið af þessum efnum. Var þessi
tilgáta ekki ólikleg, því hrísgrjón hafa allra kornteg-
unda minst af þeim, svo það var ekki af miklu að
taka. Þessi skoðun var tilefni til þess, að Bandarikja-
tnenn, sem sjaldan eru lengi að hugsa sig um, settu
lög fyrir Filippuseyjar, er bönnuðu að nota hrísgrjón
til manneldis, nema þau hefðu inni að halda svo og
svo mikið af fosfór.
Málið er þó ekki þannig vaxið. Á síðustu árum
hafa menn komist að raun um, að í hrísgrjónahrat-
'nu eru sérstök, áður óþekt efni, sem lækna beriberi
oða varna því, að menn fái hann. Mönnum hefir enn
®kki tekist að finna nákvæmlega hina efnalegu sam-
setningu þessara efna, en vita þó, að það eru ekki
eggjahvituefni í venjulegum skilningi og ekki heldur
losfórsambönd. Þjóðverjinn Casimir Funk nefnir
þessi eða þesskonar efni Vitamin-efni *) og gætum
t) Af vita = líf og amin (ílokkur lífrænna efna, cr skj'ld
cru ammoniak). Nafnið hefir náö almennri útbreiðslu og
testu, en er i rauninni ekki heppilegt, pví sennilega cr hér
ekki um amin-efni að ræða.