Kirkjuritið - 01.12.1976, Síða 76

flthugasemdir hýöanda.
Þetta rit Marteins Lúthers, Þýzk messa
og skipan guðþjónustu, frá 1526, heit-
ir á frummálinu, Deudsche Messe und
ordnung Gottis dienst. Til grundvallar
íslenzku þýðingunni var lagður text-
inn í D. Martin Luther Werke, Band
19, Weimar 1897 (W. A. 19), bls. 72—
113. Þá var stuðzt við Fruhneuhoch-
deutsches Glossar von Alfred Götze,
Berlin 1956. Athugasemdir þýðanda,
sem standa innan sviga í þýðingunni,
byggja m. a. á upplýsingum þýzka út-
gefandans, W. Walther, í W. A. 19, bls.
44—69, Jón Þórarinsson, Stafróf tón-
fræðinnar, Reykjavík, 1963 og Ottó
Karolyi, Introducing Music, Harmonds-
worth (1965) 1973, enn fremur: Gradv-
ale. Ein Almeneleg Messusöngs Bok
saman teken og skrifuð til meire og
samþyckelegre Einingar í þeim Söng
og Ceremonium sem j Kirkiunne skal
syngja z halldast hier i Lande Epter
Ordinantiunne af H. Guðbrand Thor-
laks syne, Hólum 1594, Ljósprentað í
Lithoprent, Reykjavík 1944, og Helgi-
siðabók islenzku þjóðkirkjunnar,
Reykjavík 1934.
Deutsche Messe hefur haft mikla
þýðingu í mótun guðsþjónustusiða og
helgihalds mótmælenda á móðurmáli
þeirra, einkum lútherskra. Þetta rit hef-
ur í grundvallarafstöðu sinni haldið
gildi sínu, auk þess veitir það okkur
nokkra þekkingu á uppruna og rök-
um guðsþjónustusiða og helgihalds
okkar islendinga, ekki aðeins fyrr á
öldum, heldur einnig á þessari öld,
sbr. Helgisiðabók íslenzku þjóðkirkj-
unar 1934. Þýðingin var unnin seinni-
314
hluta vetrar 1976 og það er von þýð-
anda, að hún verði áhugamönnum um
guðsþjónustuhald og helgisiði íslend-
inga til aukins skilnings á kirkjulegum
arfi okkar og sögu hans.
Til þess að gera sér grein íyrir verki
Lúthers, þá þurfum við að hafa í huga
Rómversku messuna svo og þróun
mála meðal mótmælenda frá 1517—•
1526 og jafnvel síðar. Hér verður að-
eins minnzt á nokkur meginatriði.
Við lok miðalda eru textar messunn-
ar í Vestur-kirkjunni eingöngu sungnir
af presti og kór á latínu. Safnaðar-
söngur þekktist aðeins við predikunar-
guðþjónustur og andaktir. Árið 1570
færði Píus V Rómversku messuna til
eldra og strangara forms á grundvelli
tillagna Kirkjuþingsins í Trident. Hér
fer á eftir upptalning helztu liða og
tölusetning þeirra í Ordo et Canon
Missae Romanus. Messan skiptist í
formessu og fórnarmessu (Canon
missae), en skiptingin, sem hér
er merkt A og B, svo og rómverskum
tölum, er höfð eftir K. Dienst.
A) Formessa. I. Upphaf. 1. Þrepbæn
(signing og undirbúningsbæn prests
með andstefi. Judica me, Ps. 42, þ. e.
Sálm 43). 2. Syndajátning (Confiteor)
prests og aflausn, 3. Ganga upp að
altari með bæn um, að Guð létti af
syndum (Aufer a nobis), altari kysst.
4. Inngönguvers (Introitus). 5. Kyrie
(Miskunnarbæn) níu sinnum. 6. Gloria
(Dýrðarsöngur með Laudamus, nema
á aðventu og föstu). 7. Kollekta með
undanfarandi Salutatio (Kveðja)-
II. Guðsþjónusta orðsins. 8. PistiH