Nýjar kvöldvökur - 01.10.1934, Blaðsíða 38

180
NÝJAR KVÖLDVÖKUR
menn kvarta yfir að þeir fái ekki fram-
ar, er þeir voru á flakki sínu um eyði-
mörkina heimleiðis frá Egiptalandi. Mik-
il laukneyzla hefur haldizt við meðal
margra Asíu- og Miðjarðarhafsþjóða.
Kleift er að rækta lauk alllangt norð-
ur á bóginn, í Noregi t. d. alla leið norð-
ur í Þrændalög. En því norðar sem hann
er ræktaður er minna af sykri og meira
af laukolíu í honum, er hann þá fremur
krydd en matjurt.
Geirlaukur eða hvítlaukur (A. sati-
vum). Heimkynni hans eru Kírgisalönd-
in í Asíu. Ræktun hans er ævagömul eins
og rauðlauksins, en tæpast er hann jafn-
útbreiddur eða jafnmikils neytt af hon-
um. Geirlaukurinn hefur einkum fýrrum
verið notaður til lækninga. Hann er
beiskari á bragð en rauðlaukur.
Skalotsldukur (A. ascalonicum) er ætt-
aður 'frá' Litlu-Asíu. Laukarnir eru smá-
vaxnari en rauðlaukur. Hann er álíka út-
breiddur og notaður eins og rauðlaukur-
inn.
Laukj urtunum er það flestum sameig-
inlegt að þeim er hægt að fjölga á kyn-
lausan hátt líkt og kartöflum. Þannig
getur skalötslaukurinn af sér marga nýja
lauka á ári hverju, og upp af hverjum
þeirra vex nýr einstaklingur. í löndum
þeim, sem of köld eru til þess að fræ
laukjurtanna nái fullum þroska, er þeim
eingöngu fjölgað með kynlausri æxlun.
Takast má að rækta lauka þessa hér á
landi, einkum tvo þá síðarnefndu.
Af laukjurtunum má enn nefna blað-
laxxk (A. porrum). Hann myndar þó ekki
eiginlega lauka, heldur eru það neðstu
hlutar blaðanna og blaðslíðrin, sem not-
uð eru sem grænmeti. Er hann lostæt og
heilnæm fæða, Blaðlaukur er afar gömul
yrkiplanta. Rómverjinn Plinius getur
hans í ritum sínum, og segir um hann
meðal annars, að Neró keisari hafi dáð
hann mjög. Heimkynni blaðlauksins eru
Miðjarðarhafslöndin, og vex hann þar
villtur allt norður í Sviss. Ekki hefur
tekizt að rækta blaðlauk að nokkru gagni
hér á landi.
Graslwukur (A. scoenoprasum) telst
einnig til laukjurtanna, enda þótt þar sé
um enga verulega laukmyndun að ræða.
Af graslauk nota menn blöðin í krydd,
þau eru löng, mjó og pípulaga. Heirn-
kynni graslauksins er í Mið-Evrópu,
Asíu og Norður-Ameríku. Hann hefur
verið ræktaður afar lengi víða um lönd.
þar á meðal á Norðurlöndum. Hér á
landi þrífst hann ágætlega. í Laxdæla
sögu og fleiri fornum ritum er getið um
laukagarða. Bendir það á laukarækt hér
til forna. Mestar líkur eru til, að þar
hafi verið um graslauk að ræða, enda
þótt aðrar tegundir, t. d. skalotslaukur,
geti komið þar til greina.
B H O T . . .
Gekk ég oft um grund og klungur
græskulaus og hyggj uþungur,
lærði að þegja og tala tungur,
tók og gaf í leynum —.
Græddi sár og olli illum meinurn.
— Sumir vinna, sumir tapa —
sá ég bjartar stjörnur hrapa
þekkti bæði gætna og gapa,
gamla menn og unga,
bros og gleði, tár og tregann þunga.
Gisti ég í höll og helli
hló með æsku, grét með elli.
Hlaut ég bæði höpp og skelli —
— hló að öllu saman —.
f alvörunni er innsti kjarninn gaman l
Einar S. Frimcmn.