Ný dagsbrún - 01.01.1904, Blaðsíða 66

6o
NÝ DAGSBRÖN.
svo að það þarf lítið um þær að tala. Orþrttloxu prest-
arnir segja, að sfnir menn stefni allir til guðsríkis, en allir
aðrir til vantrúar og vítis.
En þctta cr ciginlega ekki það, sem jeg ætlaði um að
tala, heldur um stefnu þá, sem fólgin cr í uilum þcssum
stcfnum, um andann, sem lircifir hii.a fslenzku þjóð hjer
vestan hafs, um hina ’mórulsku' cða siðferðislegu stefnu,
scm á að vera aðalkjarninn í hinni bókmenntaicgu, trú-
málalegu, og pólitfsku stefnu. Er hún góð eða vond ?
Er hún rjctt og sunn eða röng og ósæmileg? Er hún
heillarfk og blessunarfull cða óhcillavænleg og niður-
drcpandi ? Mjer er æfinlega ógeðfellt, að tala um ein-
staklinga, um eina eður aðra pcrsónu og fara að niðra
henni eða fara að gjöra hana dýrðlcga, en jeg á við fjöld-
ann af fólkinu. Jeg vil lcita eftir þvf, hvaða hugmy.'.dir
og hugsanir það cru, scm ráða lífsstefnu og framkomu
fj'ildans ; en með því að fjöldinn er samsafn af cinstakl-
ingum, þá hljóta menn að byggja álit sitt á hópum cin-
staklinga og virða fyrir sjcr hvaða lffsskoðanir þeir hafi
sjálfir, og hvaða áhrif þær lífsskoðanir þeirra hafi á sjálfa
þá, á aðra mcnn, og á hina komandi tíð cða komandi
kynslóð.
I>egar menn fyrst fara að hugsa út í málefni þctta, þá
þurfa menn cðlilega að gjöra sjer hugmyndir um það,
/rcað siðferðisstcfna sje og f hverju þær sjeu fólgnar þess-
ar siðfcrðislcgu liugmyndir, hvaðan þær sje runnar, og
hvernig þær hafi verkað á mannlffið. Aðallega eru hinar
siðfcrðislcgu luigmyndir tilfinning fyrir rjettlæti og til-
finning fyrir sannleika. Þar undir heyra og tilfinning fyr-
ir hinu góða, hinu háleita, hinu fagra og elskulcga, en við-
bjóður á öllu því, scm illt er og ranglátt og ósatt, á hræsni
og fláttskap, á öllu hinu óhreina og lága. Sinni hæstu
triippu ná þessar móriilsku eður siðferðislcgu hugmyndir í