Nýjar kvöldvökur - 01.07.1943, Blaðsíða 59

N. Kv.
ER PLÖNTUTEGUNDUM AÐ FJÖLGA?
139
það atriði er flest á huldu, enda verður því
vafalaust seint svarað með fullri vissu, en
ekki er fráleitt, að nákvæm rannsókn á út-
breiðslu tegunda gæti gefið þar mikilsverð-
ar bendingar.
Annars er um þrjár leiðir að velja, sem
náttúran hefir til að dreifa fræjum og gró-
um plantna: í lofti, vatni og með dýrum.
Plöntur íslands hafa hlotið að koma eftir
einhverri þessari leið, og hafa fræðimenn,
einkum fyrrum, mest hneigzt að þeirri skoð-
un, að fuglar hafi borið með sér fræin. En
á seinni árum hefir margt komið í ljós um
dreifingarhæfni fræja og gróa í vatni og
með straumum háloftanna. Má vel vera, að
plöntur íslands hafi borizt eftir þeim leið-
um, en ekkert fullnaðarsvar er unnt að gefa.
En þegar um jafnmiklar vegalengdir og
hingað til lands er að ræða, þá er það að
vísu hending ein, sem ræður því, hverjar
teg. ná að komast alla leið. Flóra landsins er
svo fáskrúðug, sem raun ber vitni um, eink-
um vegna þess, hversu mikið torleiði er á
vegi plantnanna hingað. Og víst er það
einnig, að það mun vera allsjaldgæft, að
nýjar tegundir berizt hingað eftir þessum
náttúrlegu leiðum og getum vér því varla
gert ráð fyrir að tegundum landsins fjölgi
að mun með þessurn innflutningshætti.
En ég gat áðan um slæðinga. En svo
nefna grasafræðingar allar þær tegundir,
sem flytjast til landanna óviljandi með
mönnum og farangri jreirra. Og raunveru-
lega mætti nefna svo einnig þær tegundir,
sem fluttar eru inn viljandi til ræktunar,
en breiðast síðan út í óræktað land. Örlög
slíkra slæðinga eru með tvennum hætti:
Sumir lifa aðeins eitt eða örfá ár og hverfa
síðan úr sögunni. Aðrir halda velli og breið-
ast út, unz þeir ílendast með öllu og verður
þá ekki gerður munur þeirra og innlendra
tegunda. Má vafalaust telja, að allmargar
innlendar tegundir séu þannig til landsins
komnar, t. d. flestar tegundir af illgresi, en
margt af því er alþjóðaeign. Af slæðingum
hefir rnargt fundizt hér á landi, og vitum
vér þegar um nokkrar þeirra, sem hafa al-
gerlega ílenzt síðustu áratugina. Skulu hér
nefndar fáar einar. Um aldamótin síðustu
fannst í Reykjavík planta skyld og lík bald-
ursbrá. Hafði hún borizt með einhverjum
varningi. Nú er tegund þessi algeng ekki
aðeins í Reykjavík heldur einnig um allt
Suður- og Vesturland og víða í öðrum
landshlutum. Hefir hún hlotið nafnið gul-
brá. Arfategund, sem nefndhefirveriðakur-
arfi fannst á Akureyri laust eftir miðja s. 1.
öld, hefir hann vaxið þar að staðaldri síðan,
og nú á seinni árum hefir hann borizt með
grasfræi víða um landið og er fyllilega í-
lendur. Ein megintegund sáðgresis þess,
sem mest er notað í sáðsléttum hér á landi
er háliðagras. Það er nú orðið ein megin-
tegundin í allri töðu nýræktartúna hérlend-
is. Á líkan hátt og þenna berst stöðugt all-
margt af tegundum hingað, en ekki verður
um jiað sagt, hver verða örlög þeirra, hvort
Jrær ílendast eða deyja út, fyrr en eftir nokk-
urt árabil.
Gera má ráð fyrir, að í sambandi við hinn
mikla flutning erlends setuliðs til landsins,
flytjist hingað ýmsar nýjar tegundir bæði
frá austri og vestri, og tel ég lítinn vafa á,
að eitthvað af þeirn ílendist, svo að þar bæt-
ist flóru landsins drjúgur skerfur. Skal nú
ekki fjölyrt rneira urn það efni.
Enn er einn möguleiki þess, að tegund-
um fjölgi í landinu, Jr. e. ef þær skapast að
nýju af eldri tegundum við svonefnda stökk-
breytingu. Ekki mun það fyrirbrigði þó svo
títt, að um verulegan flóruauka verði að
ræða með þeim hætti. Margt er það þó, sem
bendir til J:>ess að hinn mikli tegundafjöldi
fífla og undafífla sé einmitt þannig til kom-
inn. Það er t. d. athyglisvert að af 106 teg-
undum íslenzkra undafífla hafa einungis 9
fundizt í öðrum löndum. Bendir það ótví-
18*