Sjómannadagsblaðið - 03.06.1962, Síða 44

komið var á fót sérstakri sjóminja-
safnsnefnd, er í áttu sæti: þjóðminja-
vörður, skipaður af (atvinnumála-
ráðherra, og fulltrúar tilnefndir af
Fiskifélagi Islands og Sjómannadags-
ráði. Fulltrúar í nefndinni af hálfu
Sjómannadagsráðs voru Guðmundur
H. Oddsson, Þorgrímur Sveinsson og
Friðrik Halldórsson.
Sjómannadagsráð gleymdi ekki að
minnast hinna látnu félaga sinna,
þótt ekki hefði náðst samstaða í
upphafi til að vinna að því að reisa
eitt allsherjar minnismerki yfir alla
drukknaða sjómenn, þá komu þeir
því í verk strax fyrsta haustið að
reisa myndarlegan minnisvita á leiði
óþekkta sjómannsins í Fossvogs-
kirkjugarði. Var minnisvarðinn af-
hjúpaður með hátíðlegri athöfn 16.
nóv. 1938.
Þá voru sjómennirnir ekki síður
vakandi fyrir ýmislegri tímanlegri
velferð samtakanna. Þannig var
strax í upphafi hafinn undirbúningur
að því að fá smíðaða kappróðrabáta
til að nota við róðrarkeppni á Sjó-
mannadaginn, og hafa flest sjó-
mannadagssamtök úti um land kom-
ið sér upp slíkum bátum. Kappróðra-
bátar sjómannadagsráðsins í Reykja-
vík eru fjórir og bera nöfn land-
vættanna. Þeir eru nú orðnir yfir 20
ára gamlir og eru uppi sterkar radd-
ir um að fá þá endurnýjaða, annars
hafa þeir verið vel geymdir og þeir
lítið látið ásjá í gegnum árin.
Sjómannasamtokin efndu og til
keppni um hátíðaljóð og lag við það.
Var mikil þátttaka hinna ágætustu
listamanna um þetta hvorutveggja.
Niðurstaðan varð svo hið frábæra
kvæði Islands Hrafnistumenn, eftir
Örn Arnarson (Magnús Stefánsson)
með hinu gullfallega lagi Emils Thor-
oddsen, sem vonandi á eftir að
hljóma á hverjum Sjómannadegi um
alla framtíð. Þá færði Sigfús Hall-
dórsson Sjómannadeginum að gjöf
ódauðlegt tónverk eftir sig við hið
svipmikla kvæði Amar Amarsonar,
Stjáni blái, og hefur Sjómannadags-
ráð nú með aðstoð Sinfóníuhljóm-
sveitar Islands og Ríkisútvarpsins,
fengið þetta tónverk varanlega
greipt á tónplötu.
Skáldið Örn Arnarson arfleiddi
Sjómannadagssamtökin að skáld-
verkum sínum, og hefur Sjómanna-
dagsráð helgað hið myndarlega
bókasafn Dvalarheimilisins jninn-
ingu skáldsins og ber það nafn hans.
Sjómannadagshátíðahöldin fóru
fram með sama hátíðabrag öll styrj-
aldarárin. Þrátt fyrir miklar blóð-
fórnir stéttarinnar. Margir fulltrúar
í Sjómannadagsráði sigldu öll stríðs-
árin og sumir létu lífið. Arið 1944
fóru Sjómannadagshátíðahöldin fram
við Sjómannaskólann nýja, er lagð-
ur var homsteinn hans, og var bygg-
ingin þá að mestu uppsteypt og kom-
in undir þak. Sveinn Björnsson,
ríkisstjóri Islands, framkvæmdi þá
athöfn. Nokkmm dögum síðar var
hann á Þingvöllum kjörinn fyrsti
forseti Islands, þá er lýðveldið var
endurreist. Þetta var mjög minnis-
stæður Sjómannadagur með mikilli
og almennri skrúðgöngu upp að Sjó-
mannaskóla og með mikilli þátttöku
almennings.
Arið 1947 var 10. Sjómannadagur-
inn haldinn hátíðlegur um allt land.
I Reykjavík minntist Sjómannadags-
ráð þessa afmælis með því að stofna
til merkilegrar dýrasýningar og úti-
leikvangs í Örfirisey, og voru sjó-
mennirnir þarna brautryðjendur,
eins og á mörgum öðrum sviðum.
Munu fáir geta gert sér í hugarlund,
hvað þetta var mikið verkefni, sem
sjómennirnir komu í framkvæmd á
ótrúlega stuttum tíma.
Leita varð fyrir sér um sýningar-
dýr, ekki einungis í fleiri löndum,
heldur og í öðrum heimsálfum. —
Pöntuð voru sæljón frá Kyrrahafs-
strönd Ameríku, skógarbimir frá
Kanada, ísbjörn frá Svíþjóð, skraut-
fuglar frá Danmörku, 10 apar voru
fengnir að láni frá dýragarðinum í
Edinborg. Að þessu öllu vann Sjó-
mannadagsráðið sjálft, endurgjalds-
laust, og munu fáir geta gert sér í
hugarlund alla þá miklu fyrirhöfn
og umstang, sem þessu fylgdi. Byggja
var girðingar og steinsteyptar
gryfjur, leggja rafmagn og vatn út í
Örfirisey, sem aldrei hafði verið
lagt þarna áður. En sárgrætilegast
var, að mörg dýrin varð að senda út
aftur vegna þess, að dýra-heilbrigð-
isyfirvöldin þorðu ekki að hleypa
þeim í land, þótt þeim fylgdi dýra-
læknisvottorð erlendis frá. Þannig
var það með bjarndýrin, sem komin
voru að hafnarbakkanum. Má geta
nærri, hvað þetta var kostnaðar-
samt, þótt tapið á tekjumöguleikum
væri ekki reiknað með. Reynt var að
bæta sér missi þessara dýra með inn-
lendum dýrum, selum, tófum, fálk-
um og hröfnum, geitum og ferhymd-
um hrútum.
Eitt er víst, að aðsóknin að sýning-
unni varð gífurleg. Sem sjá má á því,
að aðgangseyrir nam kr. 307. 696,11,
en verð aðgöngumiða var kr. 10,00
fyrir fullorðna og kr. 5,00 fyrir böm.
Sýningin var fyrst og fremst haldin
til að afla fjár fyrir Dvalarheimili
aldraðra sjómanna, og varð af henni
góður hagnaður, þrátt fyrir mikinn
stofnkostnað. Var ætlunin að halda
þessum sýningum áfram næstu sum-
ur með ýmsum breytingum, en vegna
hræðslu við dýrasjúkdóma fengust
aldrei nein leyfi, og mannvirkin var
aldrei hægt að nota nema þetta eina
sumar.
Til að minnast 10 ára afmælisins
var líka efnt til verðlaunasamkeppni
meðal húsameistara um væntanlegt
Dvalarheimili aldraðra sjómanna. —
Hlutskarpastur varð Agúst Stein-
grímsson, byggingafræðingur, en
honum var seinna falið að annast
endanlegar teikningar að heimilinu,
sem þá urðu í allt annarri mynd eins
og heimilið er nú.
Þegar Sjómannadagssamtökin í
Reykjavík voru 10 ára nam peninga-
eign Sjómannadagsins sjálfs krónur
365.312,54, en fjársöfnun til D. A. S.
kr. 1.238.254,84. Bæði hafði Sjó-
mannadagsráð efnt til ýmislegrar
fjáröflunarstarfsemi í þessu skyni,
og svo höfðu einstakir menn og al-
menningur sýnt einstaka rausnar-
semi varðandi þetta mál, er naut al-
mennra vinsælda.
Þegar farnar voru að safnast álit-
legar fjárhæðir í Dvalarheimilis-
sjóðinn, fóru margir fulltrúamir að
verða þess fýsandi, að hafizt væri
handa um byggingu heimilisins, svo
fjársöfnunin yrði að engu í dýr-
tíðarflóði og gengislækkunum. — I
ræðu, sem formaður Sjómannadags-
ráðs flutti á Sjómannadaginn, kom
hann inn á þetta mál og sagði meðal
annars:
„Hér á landi erum við liðfáir og
höfum farið illa með þann vinnu-
kraft sem til er. Þeir sem vinna gagn-
legu störfin eru of fáir og það er lítið
50 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ