Sjómannadagsblaðið - 03.06.1962, Síða 88

línuskírn
Equator —
Samtal það sem hér fer á eftir við dr. phil. Henning
Henningsen safnstjóra við Handels- og Söfartsmuseet á
Kronobarg, er þýtt úr „Söfart“ útgefið af „Forening-
en til Söfartens fremme,“ í Danmörku.
Elsta þekkt mynd af línuskírn, frá frönsku skipi, um 1690.
Fórnarlambinu hrint aftur á bak ofan í bala, en „prestur" að-
stoðar við skírnina.
Þótt maður taki oft þannig til
orða, að sinn sé siður í landi hverju,
er það þó staðreynd, að í einstökum
tilfellum er eins og liggi rauður þráð-
ur um sömu siði frá einu svæði til
annars, og ef reynt er að fylgja þeim
til uppruna síns í annálum, kemur
í ljós að þeir eiga að baki sér langa
hefð. Þannig er það einnig með ýmsa
siði til sjós.
Kappsigling, eins og hún er iðk-
uð ennþá í mörgum dönskum hafn-
arbæjum, er til dæmis hægt að rekja
að uppruna til Egyptalands.
— Það hefir yður ekki dottið í
hug Henningsen, þegar þér byrjuðuð
að kynna yður sjóferðasiði?
— Nei, en það voru ef til vill ein-
mitt kappsiglingarnar í heimabæ
mínum Nyborg, sem hafa leitt til
þess að ég kastaði mér út í vísinda-
legar rannsóknir á sjóferðasiðum. Ég
fékk fljótlega mikinn áhuga fyrir
þessu efni og fyrsta bókin sem ég
gaf út um þessi efni fjallaði einmitt
um kappsiglingar.
Við rannsóknir mínar rakst ég á
margvíslegt efni, sem freistaði til
nánari rannsókna og sem ég hefi
skrifað bækur og ritlinga um. 'J
því sambandi dettur mér í hug báta-
samfylkingar, sem rekja má til sama
tímabils og öskudag, að kjöldraga, að
gefa áheitagjafir, kirkjuskip ofl.
I Danmörku hefir nær önnur hver
kirkja skipslíkan uppihangandi en
sá siður er einnig þekktur í öðrum
löndum.
— Hvaðan er sá siður upprunn-
inn?
Kirkjuskipin hafa vafalaust upp-
runalega verið áheitagjafir frá sjó-
mönnum sem lent hafa í sjávarháska
og gefið kirkjunni skipslíkan sem
þakkarvott fyrir að bjargast úr hásk-
anum.
Nú er lagður táknrænn skilning-
ur á tilvist skipanna. Kirkjan sem
slík er skipið, sem getur bjargað
mannverunni í lífsins ólgusjó.
— Það er ekki langt síðan að þér
vörðuð doktorsritgerð um línuskírn
við miðbaug jarðar.
— Mér fannst einhvernveginn að
það vantaði rannsókn á því hvernig
stæði á þessum sérkennilega sið og
doktorsritgerðin er árangur af
margra ára starfi. Ég varð að pæla
í gegnum allt, sem ég gat höndum
yfir komið um sjóferðir yfir mið-
baugslínu, en það voru um 2,000
bindi bóka frá eldri og síðari tímum.
— Hvenær átti fyrsta skírnin sér
stað?
— Sú fyrsta sem ég hefi getað
fundið er frá 1529 og hún átti sér
stað um borð í frönsku skipi.
— Það er þá ekki svo löngu eftir
að fyrstu skipin frá Evrópu sigldu
yfir miðbaugirm.
— Nei, Vasco da Gama og aðrir
portúgalar sigldu fyrir Góðravonar-
höfða um 1490 og skömmu síðar hafa
verið þar reglubundnar siglingar. Og
varla hefir liðið meir en mannsaldur
þar til byrjað var á þessari sérkenni-
legu skírnarathöfn, sem nú er orð-
in siðvenja.
— Línuskírnin hefir tekið nokkr-
um breytingum.
— Þeir fyrstu sem voru skírðir,
urðu fyrir harðhentum aðferðum.
Það var og er enn, um að ræða nokk-
urskonar vígslu. Og ætlast er til, að
menn séu sér þess meðvitandi, að
eitthvað sérstakt hafi skeð.
I upphafi var það þannig að ný-
liðanum var steypt í hafið. Það var
bundið snæri um miðju þess er átti
að skýra, og síðan var hannn látinn
falla þrisvar í hafið. Þetta var kall-
að að falla úr reiðanum, og var
harkaleg meðferð.
— Voru nokkrir sem létu lífið, við
þetta?
— Ekki að því er ég bezt veit,
það er t. d. hvergi getið um það, að
hákarlar hafi ráðist á þá, sem verið
var að skíra.
— Skírninni fylgdu hátíðahöld?
— Já, með mikilli víndrykkju, og
það var ekki síður mikilvægt.
Hinsvegar var hægt að kaupa sig
undan skírninni, með því að greiða
einn „umgang“ fyrir alla skipshöfn-
ina. Það var kallað að „hænsna“.
— Af hverju er það dregið?
— Orðið er af germönskum upp-
runa. Það er leitt af gotneska orð-
inu „hansa“, sem þýðir hópur, og
var notað um hansakaupstaðina.
Til þess að öðlast inngöngu í hóp
eða félagsheild, átti að gefa „um-
gang“ til allra þeirra er fyrir voru
í samfélaginu.
Þetta, að drekka sig inn í sam-
félagið, er útaf fyrir sig ekkert ein-
stakt í sambandi við sjómenn. Sið-
94 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ