Eimreiðin - 01.07.1928, Síða 86

278
WILLIAM SHAKESPEARE
EIMREIÐIN
veldur öllu bölvi. Brátt sýna eldri dæturnar sig í sinni réttu
mynd — vanþakklátar, illar og ómannúðlegar, kvenflögð hin
verstu, andstæður Cordelíu, sem er göfgin og dygðin sjálf.
Nú fer Lear sem Othello. Honum virðist sem veröld öll sé
úr skorðum gengin. Hvar getur harmdýpri sýn en konunginn
gráhærða, berhöfðaðan í þrumuveðrinu uppi á eyði-heiðinni!
Höfuðskepnurnar eru í æðisgangi, rétt eins og þær samþýð-
ist sálarróti öldungsins. Snildarlegt samræmi er hér milli hins
ytra og hins innra — náttúrunnar og mannssálarinnar. Sam-
eining Lears og Cordelíu er sem lognstund í hamförum
sorgarleiks þessa, en þeim mun sársaukafyllri er sýningin,
þegar hann ber hana látna út úr fangelsinu. Lear, sem ann-
ars er mikilmenni, verður að friðþægja fyrir ofsa sinn og
'skammsýni með því, að þola takmarkalausar raunir. Aristóteles
segir, að sannur sorgarleikur eigi að vekja hjá áhorfendum
ótta og meðaumkun. Enginn af leikjum Shakespeares gerir
það fremur en Lear konungur. Enginn sorgarleikja hans er
jafn þrunginn sársauka glæpsamlegra gerða; en hitt er
einnig jafnsatt, að vart nokkur þeirra geymir meiri göfgi og
hetjuskap. í Macbeth') sýnir Shakespeare oss, hversu metn-
aðargirnin fer með mann þann, er siðferðisþrek skortir, en
gæddur er ríku ímyndunarafli. Þá er Macbeth fyrst verður á
vegi vorum er hann sigursæll herforingi, heiðraður af þjóð
inni. Þó hefur honum eflaust komið til hugar að ná undir
ig ríki Duncans, en hið ríka ímyndunarafl hans, sem málar
terkum litum afleiðingar allar, hefur kæft þá glæpsamlegu
öngun hans. Spár nornanna, sem hylla hann konung, vekja
öngun þessa á ný, og fyrir áhrif þeirra verður morð Dun-
ans knýjandi, en þó kveljandi nauðsyn í augum Macbeths.
Og líf hans er héðan af samfeldur hroðadraumur. Eftir morð-
ið á Duncan sekkur hann dýpra og dýpra í glæpadíkið. Sá!
hans lamast smám saman í kvölum hinnar veikluðu ímynd-
unar hans. Að lokum verður hann að bráð hefnd þeirri, sem
safnast hefur yfir höfði honum. Réttlætið hlaut að sigra.
Macbeth er stórglæpamaður, en þó hefur Shakespeare sveipað
hann mikilleik. Slíkt er fært snillingum einum. Við hlið
Macbeths hefur Shakespeare skipað frú Macbeth, mikilli konu
að skapgerð. Hún á, sem maður hennar, ofurhug og^ metn-
aðargirni, en^ veiklað ímyndunarafl hindrar hana eigi í fran1"
kvæmdum. Ásamt karlmannslundinni á hún þó eiginleika
konunnar. Umhyggja hennar fyrir manni sínum er vottur þess.
Einnig hikar hún við að vega Duncan af því, að hann sof-
andi líktist föður hennar. Þar brýst kvenlund hennar fram.
1) í þýðingu eftir Matthías Jochumsson, Reykjavík, 1874.