Eimreiðin - 01.07.1928, Síða 89

eimreiðin
WILLIAM SHAKESPEARE
281
Um á gullið band. Shakespeare skygndist dýpra yfirborðinu;
hann kannaði hjarta mannkynsins, snart sérhvern streng þess.
Kóngar hans og drotningar eru fyrst og fremst mannlegar
verur, og að því leyti að engu frábrugðnar flækingum hans
09 fátæklingum. Persónur hans eru úr' ríki raunveruleikans,
lifandi menn og konur; vér gleðjumst og hryggjumst með
þeim, af því að vér sjáum sjálfa oss og samtíðarmenn vora í
beim. Tízkan breytist, en mannshjartað geymir upprunalegar
ástar- og haturstilhneigingar. Shakespeare opinberar og túlkar
bessar eilífu, óumbreytanlegu tilfinningar þess; Hvatir manna
°9 geðshræringar eru honum sem opin bók. I leikritum hans
hafa taldar verið 246 persónur, sem frábrugðnar eru hver
annari, gæddar einstaklingseðli, holdi og blóði. Þær lifa og
brærast fyrir augum vorum. Myndir hans eru sannar mannlífs-
*nyndir. Hamlet, en um hann hefur eins mikið verið ritað og um
blapóleon mikla, virðist eins raunverulegur og Corsíkusonur-
inn sögufrægi. Af hinum djúpa skilningi Shakespeares á mann-
eðlinu og mannlífinu leiðir annað: hina ríkustu samúð með
niannlegum breyskleika. En slík samúð er einkenni hinna
Westu manna. Shakespeare á þann sjaldgæfa hæfileika að
9eta lýst öllum hliðum lífsins hleypidómalaust. Snild hans er
söm í sorgar- og gleðileikjum. Hann lýsir syndurum sínum og
Slæpamönnum með sömu vandvirkni og niúð sem hetjum sín-
utn og göfugmennum. Hann á djúpa réttlætistilfinningu. ^Vefur
lífs vors er ofinn ýmsum þræði, góðum og illum«, segir hann
á einum stað. Hann lýsir mönnum eins og þeir eru, en dæmir
bá eigi. Siðferðiskennari er hann bv* aðeins óbeinlínis. Hann
fe.gir sjálfur: »Alt, sem fer fram úr hófi, er andstætt sjónar-
leiksins eðli og ætlunarverki, sem var í frá upphafi og er
eun að sýna náttúrunni sjálfa hana eins og í skuggsjá, að
sýna hverjum kosti hans svip, og hverjum lesti hans ásýnd,
P9 aldarhættinum, á hverjum iíma sem er, hans afmáluðu
imynds.i) Þó eru leikrit hans svo heilbrigð, að frægur enskur
mrkjuhöfðingi sagði eitt sinn, að næst Heilagri ritningu hefði
skáldskapur William Shakespeares verið bezti kennari Eng-
kmdinga. Leikrit hans eru að bví leyti siðfræðandi að þau
kenna lögmálið órjúfanlega: svo sem maður sáir, skal hann
einnig uppskera. Skáldið sýnir oss, að hending ein skapaði
né stýrir heimi vorum, heldur það, að hann er lögmáli
haður. Þó að hann fræði um siðferðileg efni, þarf listamaður-
mn eigí að gerast beinn siðakennari. Og sannur listamaður
kennir eigi með fræðireglum, heldur í opinberun fegurðar. Oskáld-
’) Hamlet, III. þáttur, 2. alriði. Þýðing Matlhíasar.