Eimreiðin - 01.07.1944, Blaðsíða 52

196
NÝJAR BÆTUR OG GÖMUL FÖT
eimreiðin
öllum samskeytum, og gamla flíkin, sem bætt var hinum nýju
og svellþykku bótum, verður áður en varir gauðrifin flík.
Sumum liættir við að gera sér mjög svo óraunsæjar hugmyndir
um gildi þess að spyrna gegn breytingum, til að varðveita verð-
mæti þess gamla. Það er vitnað í eitt og annað, sem varðveita
þurfi og einkum borinn kvíðbogi fvrir því, að þjóðleg verðmaeO
kunni að steypast fyrir ætternisstapa á tímum þeim, er stærstar
og róttaíkastar breytingar liafa í för með sér. En þetta er á mis'
skilningi byggt. Þjóðleg verðmæti bíða aldrei linekki nema fynr
ábrif utanaðkomandi kúgunarráðstafana, og þó vafamál, að a
þann liátt sé heldur liægt að vinna þeim fjörtjón. Menn ruglí*
þá gjarnan saman jijóðlegum verðmætum og siðum ýmiss konar,
sem þjóðin liefur búið við um lengri eða skemmri tíma af orsök-
um Jieirra lífskjara, sem liún befur haft við að búa. Þegar lífskjör
Jiessi breytast, })á er j)að ekki aðeins hættulaus og eðlilegur blutur,
að ýmis atriði, sem um skeið liafa verið einkennandi í þjóðlífiniL
hverfisl og hverfi, beldur eru þær breytingar að jafnaði í full-
komnu samræmi við J)arfir J)ess, að viðkomandi þjóð geti notið
sín og sinna grundvallareinkenna.
Fáar J)jóðir um víða veröld munu liafa breytt jafnört um
lífsháttu og við fslendingar á síðustu áratugum. Sí og æ bafa verið
uppi raddir um J)að, að í öllum þeim breytingum myndum við
vera að glata einhverjum þeim þjóðarverðmætum, að hæfni okkai
til J)jóðartilveru væri liætta búin. En þegar nánar er atliugað, lja
má okkur ljóst vera, að þetta er á fullkomnum misskilningi bvgg1,
Tökum eitt atriði til dæmis. Það eru húsabyggingar okkar fslend-
inga. Á J)ví sviði bafði ríkt lireinn og ákveðinn stíll öldum saniaDt
og kenningar bafa verið uppi um það, að sá stíll ætti uppru»a
sinn í óumbreytanlegum einkennum íslenzkrar náttúru, og er sen1
sumum liafi staðið ógn af því, að með breyttum búsastíl værum
við að slitna úr sambandi við svipeinkenni sjálfrar fósturjarðai
innar. En við nánari atliugun sjáum við, að J)etta er á algeru"1
miskilningi byggt. Húsagerð á fslandi J)róaðist í samrænti við
aðstöðu J)jóðarinnar til að byggja vfir sig. Stóru skálarnir lllP<
langeldagrófuritim leggjast smámsaman niður, Jtegar íslendiugar
eru hættir að geta náð sér í trjávið frá öðrum löndum og skort111
gerist eldsneytis. Gönilu bæirnir, sem voru algengastir um und»11
farnar aldir, en eru nú sem óðast að verða úr sögunni, áttu orsak"