Eimreiðin - 01.10.1952, Blaðsíða 23

eimreiðin
HERVARNIR
239
um. En þar sem stormar og regn eru hreint og beint búin að
feykja og skola öllum jarðvegi burtu, svo ekkert er eftir nema
bert og skafið grunnfjallið, ber og skafin klöpp, þar er um alla
yfirsjáanlega tíð ómögulegt að græða skóg eða hafa nokkra nytja-
rækt. En svo er of víða komið og lífsmöguleikarnir að engu orðnir.
Er ísland byggðist, var það víði vaxið milli fjalls og fjöru.
Með þeim orðum mun vera átt við það, að landið hafi verið þakið
birki- og víði-skógi eða viðarkjarri frá fjöru og upp í kletta í
hæstu fjöllum. Skógar uxu norður á Kili og fyrir sunnan Eiríks-
jökul. Og enn er hægt að færa sterkar líkur fyrir því, að kjarr
hafi vaxið upp í eða upp undir 600 m. hæð yfir sjávarflöt inni á
hálendinu. Það, sem setur takmörk fyrir trjágróðri á norður-
slóðum, er ef klaki þiðnar ekki, eða ekki svo mikið í jörðu, að
hann fyrirmuni viðarrótum að vinna starf sitt. Slíkur klaki mun
svo til hvergi vera í jörð á hálendi íslands að sumrinu, nema á
hæðarbungum þeim, sem jökull er á. Þó mun þetta ekki rannsakað.
þar sem klaki fer úr jörðu að sumrinu, ætti kjarr eða skógur
að geta þrifizt, ef ekki vantar jarðveg fyrir ræturnar.
Áður en ísland byggðist, átti jurtaríkið hér á landi enga teljandi
óvini, nema ef vera kynni einhver skordýr. Jurtimar höfðu einnig
haft langan tíma, fyrir bygging landsins, til að leggja undir sig
aha þá lífsmöguleika fyrir þær, sem á landinu voru, og líkurnar
eru þá fyrir því, að þær hafi gert það. Þetta bendir til þess, að
Mndið hljóti að hafa verið gróið eins vítt og grös gátu gróið, og
hakið kjarri eða skógi þar, sem nægur eða hæfur jarðvegur var
fyrir kjarr eða skóg.
En hverjum kemur þetta í hug nú, er hann rennir augum yfir
auðnir fjallanna og hálendisins? Menn eru orðnir eyðileggingunni
svo vanir frá fyrstu bernsku, að mönnum finnst þetta eigi svo að
vera, 0g þetta sé hið eðlilega ástand landsins. Menn hrífast af
fegurð og tign landslagsins og syngja: „Þú bláfjallageimur með
heiðjöklahring“, en eygja alls ekki þá hörmungasögu, er liggur
að baki þess, sem þeir sjá með augum líkamans.
Meðan landið var vaxið skógi og kjarri, fólst í þessu það, að
Mndið allt var ræktað eins vítt og skógurinn eða kjarrið óx.
hæktun var þetta eins fyrir því, þótt hún væri gerð af náttúr-
uunar hendi. í þessari ræktun stóðu mikil auðæfi. Það var til að
höndla þetta hnoss, að landið var numið, eða réttara sagt: Það
v°ru þessi auðæfi fyrst og fremst, sem gerðu landið byggilegt í
aUgum manna þeirrar aldar, þótt sjávaraflinn skipti einnig miklu
mali þá. Það, hvernig byggðin var sett, fram um sveitir og dali