Eimreiðin - 01.10.1952, Blaðsíða 38

Gröndcri og Rabelcris.
í smágrein, sem ég sendi Eimreiðinni árið 1949,*) benti ég á það,
að Giraldus Cambrensis, 12. aldar maður, hefði notað bækur á
sama hátt og Gröndal, til þess að gagnrýna rithöfunda og verk
þeirra. Og þar sem ég hef nú rekizt á það, að Rabelais, hinn risa-
vaxni ádeiluhöfundur siðaskiptatímanna á Frakklandi (ca. 1490
—1553) hefur gert slíkt hið sama, þykir mér réttast, að biðja
Eimreiðina fyrir þessa stuttu greinargerð, og það þótt Gröndal
segist ekki hafa lesið Rabelais fyrr en eftir það að hann hafði
skrifað Heljarslóðarorustu. Þess má enn geta, að Cer-
vantes, sem notar sama stílbragð í Don Quixote, fæddist sex ár-
um áður en Rabelais dó og lifði fram til 1616, svo hann hefði að
öllum líkindum getað lært það af Rabelais, þótt það þurfi ekki að
vera. Hitt er víst, að hinn þýzki ádeiluhöfundur Fischart tók það
eftir meistara sínum, Rabelais.
Rabelais segist svo frá í formála fyrir II. bók sinni, að ekki
sé til betra meðal við tannpínu heldur en að vefja Gargantua-
kroníkuna innan í tvo góða líndúka, hita þá vel og leggja þá 3
tannpínustaðinn með dálitlu af dufti í sennepsplástri.
. . Fischart skrifaði bók um flær (Flöhatz, Flóafæla) og kom su
út í annarri útgáfu 1577. í þeirri útgáfu lætur Fischart mikið af
gæðum bókar sinnar. Segir hann, að hún hafi verið svo eftirspurð
og vinsæl, að varla hittist svo kofi með tveim til þrem kvenmanns-
myndum, að bókin sé þar ekki í góðum félagsskap annarra bóka,
og svo mikill sé myndugleikur hennar, að hún sé strax sett við
hliðina á katekismanum (fræðunum). Auk þess sé kraftur hennar
slíkur, að konurnar þurfi ekki annað en binda bókina á beran
bjórinn á sér, þá losni þær þegar í stað við það, að flærnar sting1
þær framar. (Sjá Geschichte der grotesken Satire von Dr. Hein-
rich Schneegans. Strassburg, Karl J. Trúbner, 1894, bls. 372—73)-
Á dæmum þessum og dæmum Gröndals og Giraldi Cambrensis
er þó sá munur, að það sem Gröndal segir um bækurnar er þe|,rl
til hnjóðs, en það sem þeir Rabelais og Fischart segja, er þeirn
til lofs, enda ummæli um eigin verk. En það er sameiginlegt öllum
höfundunum, að á bækurnar er litið sem galdrabækur, hvort sem
þær hafa hvítan eða svartan galdur í sér fólginn. Ef bókin er
góð, þá er hún góðrar náttúru, annars ekki.
Stefán Einarsson.
*) Sjá LV. árg., bls. 232—3.