Eimreiðin - 01.10.1952, Page 67

eimreiðin
MÁTTUR MANNSANDANS
283
heilans í dýrum, sem deydd hafa verið ýmist óþreytt og i fullu
fjöri eða á mismunandi stigum þreytu, virðist styðja þessa kenn-
ingu. Það er álitið, að hver fruma í heilaherkinum sé „einangr-
uð“ frá öðrum að vissu marki og að tægjur þeirra herpist saman,
sem valdi slitum á samhandi frumanna hver við aðra. Þessa
skoðun styður sú staðreynd, að í svefni er erfiðara um samstaif
litninga frumanna en í vöku.
5. SálfrœSilega kenningin, sem kennd er við Claparede, er í
Því fólgin, að svefninn sé eðlishvöt, og að hægt sé að hafa áhrif
a þessa eðlishvöt með viljaorku. Vissulega virðist svefn hvitvoð-
ungsins vera ósjálfráð eðlishvöt. Ungbarnið nýfædda vaknar að-
eins til að taka til sín fæðu, hringar sig svo aftur niður í vögg-
unni og sofnar að vörmu spori. En fljotlega verður svefninn
sjálfviljugur verknaður hjá barninu, sem það getur beitt vilja-
afli sínu við. Til stuðnings þessari kenningu má nefna, að geð-
hilað fólk, sem þjáist af sálarlegri þreytu (psychaestenia), hræð-
ist svefn og er ófært um að sofa. Aftur a móti getur folk með
sUrkan vilja sofnað og sofið hvenær sem það vill.
bað er sagt um Napóleon mikla, að hann hafi getað einangr-
hugann frá viðfangsefnum sínum, hvenær sem hann vildi,
°g sofnað á hvaða tima sem var, hvar sem hann var staddur,
°§ sofið lengi eða stutt, alveg að eigin geðþótta.
hað er hægt að sofna aftur, þó maður sé vakinn, með því að
heita til þess vilja sínum. Og sumir geta haldið afram að láta
si§ dreyma áfram, þegar þeir sofna aftur, sama drauminn og
þeir voru vaktir af.
Athyglisverð hljóð geta vakið mann eða svæft. Móðir hrekkur
UPP við hvað litið uml sem er, frá barninu við hlið hennar, þó
að hún geti sofið vært þrátt fyrir hrotur i manni hennar og
vakni jafnvel ekki, þó að þrumuveður sé úti. Það fer jafnaðar-
iaga eftir því, hvers konar hljóð um er að ræða, hvort maður
vaknar við það eða sofnar.
Hvað gerist svo i svefnástandi? Venjulega veitir svefninn
hvíld. Meðvitundin starfar ekki, því að líkaminn er lokaður að
Rteira eða minna leyti fyrir ytri áhrifum meðan verið er að
§sra við hann. Þannig fæst sálarleg hvild, en likamlega hvildin
ei komin undir ásigkomulagi taugakerfis líkamans og annarra
hffæra hans. Til þess þvi að öðlast væran svefn, verður likami