Eimreiðin - 01.01.1972, Blaðsíða 36

EIMREIÐIN
bornir til ákveðinna réttinda eða njóti þeirra i skjóli annars
en eigin atgervis.
1 lýðræðislegu stjórnkerfi verður að leggja meginþungann
á einstaklingsfrelsið. Það er takmarkið, sem að er stefnt en
ekki skýlaus jöfnuður. Jafnrétti með hóflegum efnaiegum mis-
mun er á liinn bóginn nauðsynlegt til þess að viðhalda sáttum
í samfélaginu; það verður eins konar umgjörð einstaklings-
frelsisins.
Krafa samfélagsins er sú, að hvorki jafnréttið né einstak-
lingsfrelsið verði uppliafið á kostnað hins. Maðurinn hefur óef-
að náð þvi menningarstigi að geta fengizt við vandamál frelsis-
ins og greitt úr þeim óliku viðfangsefnum og ágreiningsmálum,
sem ævinlega skjóta upp kolli i þjóðfélagi, sem ekki er reyrt í
rammgerða íjötra hins endanlega kerfis. Frelsið er einfaldlega
ekki fastmótað kerfi, heldur fyrirbæri, sem eðli sinu samkvæmt
er í stöðugri umsköpun og mótun; það má alltaf bæta og verður
ekki húið til i eitt skipti fyrir öll. 1 áðurnefndri grein eftir
Tomas Mann segir: „Það er í „mannréttindunum“, hinnm
kristna arfi liinnar miklu horgaralegu byltingar, sem báðar
þessar stefnur, einstaklingshyggjan og félagshyggjan, frelsi og
jafnrétti, liafa tvinnazt og réttlætt hvor aðra.“ Það er með öðr-
um orðum ástæðulaust að óttast frelsið, þegar menn hafa viður-
kennt „mannréttindin“ og kröfur samfélagsins. Menn verða
vitaskuld að takast á við þá erfiðleika, sem i kjölfar þess fylgja,
þvi að i frelsinu er fólgin velferð einstaklinganna, hvers um sig
og allra saman, fólksins.
Einstaklingshyggja er ekki heiti á lögmáli frumskógarins.
Orðið lýsir aðeins þeirri liugsun, að i málefnum samfélagsins
fari hezt á þvi að gera þjóðfélagið þannig úr garði, að einstak-
lingarnir geti notið athafnafrelsis i sem rikustum mæli, án þess
að troða hver öðrum um tær. Aukið einstaklingsfrelsi hvetur
til athafna og stuðlar um leið að framförum og meiri hagsæld
samfélagsins. Bræðralagið og samfélagshyggjan eru fyrst og
fremst komin undir þroska fólksins, en ekki valdboði. Okkur
ber að varast þá kröfu, sem nú er sett fram um sífellt meira
vald samfélagsins yfir einstaklingnum. Hún getur ekki vísað
veginn að því marki, sem velflestir stefna að í raun réttri. Mark-
miðið er ekki að steypa alla í sama móti; þvi eigum við ekki að
fara þá leiðina.
1 raun réttri má segja, að einstaklingsfrelsið sé eitt
af skilyrðum samfélagshyggjunnar í upplýstu þjóðfélagi.
Þeir sem vilja í raun og veru stefna að framförum mannsins,
ekki aðeins í efnalegu tilliti, heldur í viðtækari skilningi, hljóta
36