Uppeldi og menntun - 01.01.2004, Síða 27

RAGNHILDUR BJARNADÓTTIR
Að verða kennari:
Sýn kennaranema á eigin starfshæfni
Tilgangur þeirrar rannsóknar sem greint er frá í greininni er að öðlast skilning á þeirri
starfshæfni sem kennaranemar við Kennaraháskóla íslands glíma við á námsárunum og telja
sig þurfa að ná tökum á. Fjallað er um hugtökin hæfni og starfshæfni og sett fram hugtaka-
líkan sem er mótað áfræðilegum grunni og miðar að því að varpa Ijósi á ýmsar hliðar og
víddir í starfshæfni kennara frá sjónarhóli nemanna. Skilgreindar eru fjórar hliðar á starfs-
hæfni kennara: a) að gera - kunna til verka, b) að þekkja/vita, c) að vera, d) að ígrunda. Þátt-
takendur rannsóknarinnar voru nemar sem hófu nám á grunnskólabraut í staðnámi haustið
2001. Gögnin sem stuðst er við eru ífyrsta lagi svör við opnum spurningum frá stórum
hluta þátttakenda þar sem kannað er hvaða viðfangsefni kennarastarfsins þeim finnast vera
erfið, og í öðru lagi viðtöl við þrjá nema þar sem athyglin beinist að styrk þeirra og veik-
leikum. Svör við spurningum um erfið viðfangsefni sýna að nemarnir telja sig einkum þurfa
að ná tökum á skipulagi og framkvæmd kennslu og á agavandamálum. Form kennslunnar
virðist valda þeim meiri áhyggjum en innihald hennar, þ.e. þekking ímámsgreinum sem
kenndar eru í grunnskólum. Enda þótt margir nemar sæki styrk í faglegan grunn kennara-
menntunar virðast þeir mjög uppteknir af persónulegum hliðum starfshæfninnar; jafnframt
því að læra að gera hlutina er mikilvægt að læra að vera t.d. þolinmóð eða ákveðin. Niður-
stöður sýna að persónulegur styrkur er veigamikill þáttur í þeirri starfshæfni sem nemarnir
glíma við.
Þegar kennaranemar hefja nám á grunnskólabraut Kennaraháskóla íslands hafa þeir
vafalaust margvíslegar hugmyndir um kennarastarfið, m.a. um hvaða viðfangsefni
kennarar þurfa að takast á við og hversu hæfir þeir sjálfir eru til að ráða við slík við-
fangsefni. Líklegt er að hugmyndir þeirra breytist síðan á námsárunum, enda er
markmið kennaranáms að þeir dýpki skilning sinn á starfinu og öðlist aukna hæfni
til að takast á við það.
Tilgangur þeirrar rannsóknar sem hér er fjallað um er að leita skilnings á því hvers
konar starfshæfili verðandi grunnskólakennarar glíma við á námsárunum í Kennara-
háskóla Islands og telja sig þurfa að ná tökum á. Starfshæfnin er skoðuð frá sjónar-
hóli kennaranemanna sjálfra. Starfshæfni er hér skilgreind sem geta til að takast á við
viðfangsefni starfs - eins og þau eru skilgreind á hverjum tíma - á markvissan og við-
urkenndan hátt. Slík viðurkenning er gjarnan tengd við fagmennskuhugtakið þegar
kennarar eiga í hlut.
25