Uppeldi og menntun - 01.01.2004, Síða 71

JÓHANNA EINARSDÓTTIR, AMALÍA BJÖRNSDÓTTIR OG INGIBJÖRG SÍMONARDÓTTIR
langvarandi þó að niðurstöður rannsókna væru misvísandi. Allt að 11-92% af börn-
uin sem sýndu frávik á forskólaaldri héldu áfram að vera með frávik en niðurstöður
rannsókna virtust fara eftir því hvað var skilgreint sem frávik í málþroska. Börn sem
voru með afmarkaða erfiðleika í framburði virtust ná að komast yfir þessa erfiðleika
en börnum sem voru með margháttaða erfiðleika í málþroska var hættara við að vera
með langvarandi raskanir (Tomblin, Zhang, Buckwalter og O'Brien, 2003).
Flestar rannsóknir á málþroskaröskunum á leikskólaaldri og síðari námsárangri
tengjast því hvernig þessum börnum gengur að læra að lesa. Sérstaklega hefur verið
einblínt á einn þátt málþroskans, þ.e hljóðkerfisvitundina. Allt bendir til þess að
orsakasamband sé á milli slakrar hljóðkerfisvitundar og lestrarerfiðleika. Hefur þetta
komið ítrekað fram í rannsóknum hjá enskumælandi börnum en einnig hjá börnum
sem tala önnur tungumál, t.d. sænsku og þýsku (Lundberg, 1998, 2002; Magnusson
og Naucler, 1990; Wagner og Torgesen, 1987; Ziegler, Perry, Ma-Wyatt, Ladner og
Schulte-Korne, 2003). Islenskar rannsóknir á hljóðkerfisvitund og lestri virðast stað-
festa að það sama eigi við um börn sem tala íslensku (Amalía Björnsdóttir, Ingibjörg
Símonardóttir og Jóhanna Einarsdóttir, 2003; Ingibjörg Símonardóttir, Jóhanna
Einarsdóttir og Amalía Björnsdóttir, 2002; Asthildur Snorradóttir, 1999; Freyja Birgis-
dóttir, 2003).
Eins og áður hefur komið fram einskorðast samband milli lestrar og málþroska
ekki við hljóðkerfisvitund heldur hafa rannsóknir sýnt að börn með slakan almenn-
an málþroska lenda frekar í erfiðleikum með lestur. Börn með slakair málskilning og
erfiðleika við að kalla fram orð (word retrieval) eiga mörg hver í erfiðleikum með
lestur og lesskilning (Vellutino, Fletcher, Snowling og Scanlon, 2004). Samt sem áður
læra sum börn með málþroskaraskanir að lesa á eðlilegan hátt (Bishop og Adams,
1990; Catts, 1993). Börnum sem eru með langvarandi málþroskaraskanir er hættara
við að lenda í lestrarerfiðleikum en þeim sem hafa sigrast á vandanum og náð eðli-
legum málþroska (Bishop og Adams, 1990; Catts o.fl., 2002). Ýmislegt bendir til að
jafnvel þó að börnin virðist hafa náð eðlilegum málþroska og sýni sambærilega færni
og jafnaldrar í lestri á fyrstu árum grunnskólans, þá eru þau að kljást við margháttaða
námserfiðleika síðar. Rannsókn gerð af Stothard og fleirum sýndi að börn sem höfðu
náð að yfirvinna málþroskaraskanir og sýndu eðlilegan málþroska og lestur við átta
ára aldur áttu í marktækum lestrarerfiöleikum og erfiðleikum með mál við 15 ára
aldur (Stotlrard, Snowling, Bishop, Chipchase og Kaplan, 1998). >Svo virðist sem fá
börn með málþroskafrávik nái algjörlega að yfirvinna erfiðleikana (Conti-RamsdeiT,
BottiiTg, Simkin og Knox, 2001).
Islenskar rannsóknir ó málþroska og námsárangri
íslenskar rannsóknir á tengslum frávika í málþroska og síðara geiTgis í skóla eru fáar.
Niðurstöður sem fjallað er um í þessari grein eru úr langtímarannsókn á sambandi
lestrarnáms og málþroska. Þegar hefur verið birt grein um þessa rannsókn. Þar var
sagt frá þróun á HLJÓM-2 sem er próf sem kannar hljóðkerfisvitund (phonological
awareness) leikskólabarna og forspárgildi þess fyrir síðara lestrarnám. Auk þess var
greint frá því hvernig árangur á HLJÓM-2 tengist ýmsum félagslegum þáttum sem
69