Uppeldi og menntun - 01.01.2004, Blaðsíða 86

FORSPÁRGILDI MÁLÞROSKAMÆLINGA
góðan málþroska en slaka hljóðkerfisvitund, heldur ekki að barn hafi góða hljóðkerf-
isvitund en slakan málþroska. Þessi sterku tengsl milli hljóðkerfisvitundar og mál-
þroska hafa komið fram í erlendum rannsóknum (Catts, 1993; Plaza, 1997; Young
o.fl., 2002). Magnusson og Nauclér 1990 rannsökuðu þessi tengsl hjá 116 sex ára börn-
um þar sem annar hópurinn var með eðlilegan málþroska en hirtn með frávik. Niður-
stöður rannsóknarinnar sýndu að börn sem voru með eðlilegan málþroska voru betri
í verkefnum í hljóðkerfisvitund en þau sem voru með slakan málþroska (Magnusson
og Nauclér, 1990). í sjálfu sér koma þessi tengsl ekki á óvart. í HLJÓM-2 er hljóð-
kerfisvitundin bara prófuð með raunverulegum orðum en ekki með bullorðum. Sam-
kvæmt líkani Stackhouse og Wells um tal- og hljóðúrvinnslu þarf barnið bæði að hafa
góðan aðgang að orðasafninu og einnig að vera með góðan orðaforða til að geta leyst
slík verkefni (Stackhouse og Wells, 1997).
Flestar greinar sem hafa birst um samband málþroska og hljóðkerfisvitundar fjalla
um tengsl þessara þátta við væntanlegt lestrarnám. Eins og áður hefur komið fram
bendir allt til þess að orsakasamband sé á milli hljóðkerfisvitundar og þess hvernig
börnunum gengur að læra að lesa (Vellutino o.fl., 2004). Hin sterku tengsl sem koma
fram milli hljóðkerfisvitundar og málþroska benda til að skoða verði fleiri mál-
þroskaþætti en hljóðkerfisvitund í tengslum við lestur og erfiðleika við að læra að
lesa.
í handbókinni með HLJÓM-2 er mælt með því að sinna sérstaklega þeim börnum
sem eru í neðsta fjórðungi á HLJÓM-2. Ennfremur er mælt með því að 10% slakasta
hópnum yrði vísað áfram til frekari athugana (Ingibjörg Símonardóttir o.fl., 2002). í
þessari rannsókn er stærri hópur skilgreindur með slaka færni eða rúm 17% af heild-
arhópnum og um helmingur þeirra hafði einnig slakan málþroska. Þetta sýnir að sá
hópur er síst of stór sem mælt er með að verði athugaður nánar áður en skólaganga
hefst. Flest börn með slaka hljóðkerfisvitund eru augljóslega líka með slakan mál-
þroska. Þessi börn þurfa fjölbreyttari málörvun á leikskólaaldri en einungis þjálfun í
hljóðkerfisvitund. Þegar HLJÓM-2 er lagt fyrir börn í leikskóla er ákveðin hætta á því
að einblínt verði um of á hljóðkerfisvitundina. Almenn málörvun er nauðsynleg og
almennur málþroski er mikilvægur grunnur og í raun forsenda fyrir góðri hljóðkerf-
isvitund.
Breytingar á málþroska frá fimm ára til sjö ára aldurs
Athyglisverðar niðurstöður komu í ljós þegar skoðaðar voru breytingar á málþroska
einstakra barna frá fimm til sjö ára aldurs. Breytingar í hópnum voru talsverðar. Bæði
fóru börn úr meðalgóða hópnum í þann góða og úr góða hópnum í þann meðalgóða.
Mesta breytingin var hins vegar hjá börnum með slakan málþroska. Mjög mörg börn
með slakan málþroska bættu sig umtalsvert og náðu jafnöldrum í málþroska.
Að einhverju leyti er hægt að skýra þessar breytingar á málþroskamælingum með
aðhvarfi að meðaltali (regression to the mean) en það fyrirbæri er þekkt meðal fræði-
manna sem stunda langtímarannsóknir, sérstaklega hjá börnum. Þetta lýsir sér í því
að við endurteknar mælingar hafa mælingarnar tilhneigingu til að færast í átt að
meðaltali (Zhang og Tomblin, 2003). Þetta getur skýrt hluta af breytingunum á mæli-
84