Ægir - 01.02.1980, Page 22

í því skyni að vernda smárækju með notkun þeirra,
þannig að slöngubarki yrði leiddur frá vélinni í
sjóinn og myndi þá verulegur hluti þeirrar rækju
sem flokkaðist frá sleppa lifandi í sjóinn aftur. Ekki
voru þó sjómenn allir sammála um að rækjan lifði af
þessa meðferð í stórum stíl. Hafrannsóknarmenn
vísuðu þeirri fullyrðingu á bug og ráku sterkan
áróður fyrir notkun þeirra. Voru nú rækjumönnum
við ísafjarðardjúp settir þeir kostir að vélvæðast
hið fyrsta og voru keyptar vélar á 8 rækjubáta. Þess-
ar vélar voru sama og ekkert notaðar nema í fáein-
um róðrum. Töldu menn sig missa alltof mikið af
nýtanlegri rækju í sjóinn í gegnum þær. Yfirleitt
voru þær stilltar á 8 mm og meira, eða sama og í
Húnaflóa, en þar sem Djúprækjan er jafnsmærri,
gaf þetta mun verri raun. Eins og glöggt kom fram
á s.l. ári munu vélarnar hafa verið alltof gróft stilltar.
Ári áður en Djúpmenn reyndu vélarnar hafði
Friðrik Ólafsson á Helga Magnússyni frá Bíldudal
sett flokkunarvél í bátinn. Það fór á sömu lund,
þar var hún sett í land eftir vertíðina.
Smám saman fór þeim mönnum fjölgandi sem
töldu að notkun flokkunarvéla væri ekki réttlætan-
leg, sökum þess að rækjan væri í mörgum tilfellum
dauð þegar flokkað væri, einnig að alltof mikið af
nýtanlegri rækju væri fleygt í gegnum vélarnar í
sjóinn aftur. Allmiklar deilur urðu um þetta meðal
sjómanna og sýndist sitt hverjum. Samt fór svo á s.l.
vori að að tilhlutan Hafrannsóknar bannaði sjávar-
útvegsráðuneytið notkun þessara véla.
En víkjum nú sögunni að Pétri Jóhannssyni á
rækjubátnum Vísi frá Bíldudal. Hann varð mjög
óhress yfir þessum bannákvæðum. 1977 hafði hann
fengið sér flokkunarvél í bátinn af minni gerð og
ári síðar lét hann smíða sér stærri vél í Vélveri h.f.
sem er lítið vélaverkstæði á Bíldudal. Var sú vél
vökvadrifin með mótor úr olíudrifinni handfæra-
vindu og mjög hljóðlát í notkun og skemmtileg.
Pétur einsetti sér að nota þessa vél með öðrum hætti
en verið hafði til þessa. Minnkaði hann nú bilið á
raufunum í 7 mm og einbeitti sér einungis að því að
ná mesta smælkinu úr rækjunni, þ.e. þeirri rækju
sem til einskis er nýt og einungis rennur í gegnum
rækjupillunarvélarnar í landi og niður í gólfræsin.
Flokkaði hann alla rækju jafnóðum og hann hreins-
aði hana við annan mann og gekk mjög greiðlega.
Ekki taldi hann sig tapa neinu verulegu aflamagni
gegnum vélina. Hinsvegar varð aflinn allur miklu
þokkalegri til vinnslu og rækjan taldist betur en
áður. Því hefur venð haldið fram að þar sem flokk-
unarvél væri um borð þyrfti 3ja manna áhöfn og
hafa t.d. Húnaflóamenn mikið verið þrír á bátun-
um. Ekki taldi Pétur það vera nauðsyn hjá sér, þar
sem tveir menn önnuðu flokkuninni prýðilega.
Á s.l. hausti fengu Húnaflóamenn leyfi til að gera
tilraunir með eina flokkunarvél. Skyldi nú stilla
vélina mun fínna en áður var gert og einungis losa
sig við mesta rækjusmælkið úr aflanum. Var nú
vélin stillt á 6-6'á mm og hefur þetta gefist vel.
Hverfandi lítið af nýtanlegri rækju glatast og þar
með óverulegur hluti úr aflanum, kannske ekki
meiri en 1/20 hluti. Er nú í bígerð hjá rækjumönn-
um þar nyrðra að fara þess á leit við Hafrannsókn
að hún leyfi notkun rækjuflokkunarvéla á ný.
Á stórum úthafsrækjuveiðiskipum sem verka afl-
ann um borð eru flokkunarvélar notaðar til þess að
ná stærstu rækjunni úr aflanum, sem er þá sérpökk-
uð og heilfryst. Sú rækja sem rennur niður úr vél-
inni er pilluð í rækjuskelflettingarvélum.
AÐRAR INNFJARÐAVEIÐAR
Vegna þess að upphaf rækjuveiða var hér við
Djúp og þar er nú orðin lengst þróunarsaga, hefur
að mestu verið fjallað um þær í þessari grein. Mun
hér einungis verða gert stutt yfirlit yfir aðrar inn-
fjarðarveiðar hér á landi, enda þótt þær eigi sér einn-
ig merka þróunarsögu, þar sem margur dugnaður-
maðurinn hefur drifið þennan atvinnuveg upp.
Arnarfjörður
Árið 1938 er talið að rækjuveiðar hefjist í Arnar-
firði og eru það þeir Kristján Reinaldsson og Jón
Kristmundsson sem áttu heima í Selárdal, sem byrj-
uðu á 6 tonna báti, sem þeir áttu og hét Hinrik. 1
fyrstu munu þeir hafa notið leiðsagnar Kristins
nokkurs Péturssonar sem hafði kynnst rækjuveið-
um á ísafirði, en þar hafði hann verið búsettur.
Árangur þeirra félaga mun strax hafa verið nokkuð
góður. Sama ár reisti Gisli Jónsson alþingismaður
rækjuverksmiðju á Bíldudal til niðursuðu á rækju.
Gísli var mikill athafnamaður, m.a. reisti hann þar
frystihús og fiskmjölsverksmiðju, einnig rak hann
um tíma togaraútgerð, sem átti tvo togara, þá Baldur
og Forsetann. Rækjuverksmiðjustjóri var Þorvald-
ur Friðfinnsson, sem fórst með Þormóði. í hans stað
kom svo Sverrir Matthíasson og síðar varð verk-
smiðjustjóri Halldór Helgason, en þá var Matvæla-
iðjan h/f orðin eigandi og áttu Ragnar Jakobsson
og fleiri það fyrirtæki. Kaupfélag Arnfirðinga
keypti svo af Ragnari um 1960 og rak í 10 ár. Þá
keypti Birgir Halldórsson og rak verksmiðjuna í
3 ár, eða þar til hún hætti vinnslu á rækju um 1973
78 — ÆGIR