Ægir - 01.02.1991, Síða 19

2/91
ÆGIR
71
vers manns koppi. Nálgun hag-
s'ýrslna við raunveruleikann
ræðst ekki af fjölda manna sem
safnar upplýsingunum, heldur af
Vl ja manna til að láta þær af
endi. Ekki er of djúpt í árinni
ekið þegar sagt er að kraftaverk er
're vel hefur tekist til. Almennt er
'iðurkennt, að á einu sviði hag-
s ýrslugerðar standi íslendingar
)atnt eða framar öðrum þjóðum,
en það er að því er varðar hag-
5 ýrsGgerð um sjávarútveg.
Það sem vel tekst er ekki frétta-
eíni og því ekki haldið á lofti, en
Paö er íhugunaratriði fyrir fjöl-
nrðlamenn og aðra sem með
rettum fylgjast, að í öllu því mold-
Vl ri sem þeytt hefur verið upp í
umræðunni um stjórn fiskveiða,
e ur aldrei verið vegið að undir-
s oðunni, þ.e.a.s. talnagrundvell-
'num sem að baki úthlutun kvóta
s endur. Gildir það jafnt um skrap-
agakerfið og kvótakerfið sem á
ettlr fylgdi. Er hér skýrasta dæmið
Um Pve heiIladrjúgt spor Alþingi
steig, þegar það fól Fiskifélaginu
. . safna upplýsingum um
ls enskan sjávarútveg og þróa
skyrslugerð í framhaldi af því.
Frjnikvæmda valdið
°S sjávarútvegurinn
hegar framkvæmdavaldið var
Uttinn ' landið 1904, í mynd eins
raöherra sem starfaði í umboði
af k^'S' em stjómarskrifstofa
þremur með atvinnu- og sam-
gongumál. Arið 1917 var nafni
ri stot'unnar breytt í atvinnu- og
arngöngumáladeild, en með
ogurn nr 1/1922 var þessum
ei um gefið nafnið ráðuneyti.
^ lr að þjóðin varð sjálfstæð var
erstakt ráðuneyti samgangna
^otnað, nánar til tekið árið 1947,
eft' ,eyr^u mát sjávarútvegsins
^,lr Paó undir Atvinnuráðuneyti.
erstakt ráðuneyti sjávarútvegs-
lga7u tót< s'óan til starfa 1. janúar
Eins og sést á upptalningunni
hér á undan voru sjávarútvegsmál
framan af ekki ýkja stór póstur á
sviði framkvæmdavaldsins. Ástæða
þessa er sennilega sú að ekki var
þörf á afskiptum af vaxandi
atvinnuvegi. Aðalatriðið var að
skapa honum viðunandi ytri skil-
yrði til vaxtar. Hitt veldur þó
mestu, að Fiskifélagið gegndi að
umtalsverðu leyti hlutverki fram-
kvæmdavalds í höndum Alþingis.
Undirritaður er raunar á þeirri
skoðun, að þessi sérkennilega
staða, þar sem annarsvegar var
valt valdajafnvægi milli þátta sjáv-
arútvegsins á Fiskiþingi og í stjórn
Fiskifélagsins og hinsvegar Alþing-
is, hafi orðið til þess að Alþingi
hélt stöðu sinni sem hinn eðlilegi
sterki aðili stjórnkerfisins. Sú til-
hneiging íslenska framkvæmda-
valdsins að draga til sín völd var
ekki til staðar. Nauðsynlegan
bakgrunn skrifræðisins vantaði.
Kringumstæður áttu þó eftir að
breytast. Þegar stóra átakinu í
útfærslu landhelginnar, á árunum
1972-1976, var lokið með far-
sælum hætti, kom vaxandi þörf á
afskiptum af fiskveiðunum. Þá var
svo komið að Islendingar höfðu
ekki aðeins vilja, heldur einnig
getu til að stjórna veiðunum
skynsamlega. Vaxandi sóknar-
máttur veiðiflotans jók þörf á
stjórn fiskveiða. Framkvæmdavald
í sjávarútvegi, í mynd sjávarút-
vegsráðuneytis, óx fiskur um
hrygg í átökunum um útfærslu
landhelginnar og enn frekar þegar
að stýringu veiðanna kom. Láta
mun nærri að umfang ráðuneytis-
ins hafi sjöfaldast á árabilinu
1971-1991.
Ekki er hægt að segja annað en
að vel hafi tekist til um samvinnu
ráðuneytis og sjávarútvegsins á
þessum árum. Á tuttugu árum
hefur landhelgin verið færð úr 12
sjómílum í 200 og tekist hefur að
koma á skynsamlegri stjórn fisk-
veiða innan lögsögunnar. Um
síðara atriðið er að vísu ágreining-
ur, en þar blindar nálægð atburð-
anna ennþá. Grundvöllur góðrar
samvinnu ráðuneytis og allra þátta
atvinnugreinarinnar á þessum
árum voru vafalaust stóru málin
sem tekist var á um á þessum
tíma. Fyrst landhelgismálið þar
sem skoðanir allra aðila í sjávarút-
Mynd 3. Rannsóknastofa Fiskifélags Islands árið 1936. Forveri Rannsóknastofn-
unar fiskiðnarins.