Tímarit lögfræðinga - 01.08.1983, Blaðsíða 8

strax, vegna tekjutjóns í framtíðinni. Lengi vel var talið að almennir sparisjóðs-
vextir segðu til um, hver þessi ávöxtun ætti að vera. Það var auðvitað aldrei
alveg rétt, en þessi ónákvæmni gerði ekki mjög mikið til, þegar verðbólgan var
lítil og vextirnir þess vegna lágir. En svo óx verðbólgan og vextirnir voru hækk-
aðir. Fyrst í stað fylgdu vaxtaforsendur örorkumata vaxtaákvörðunum. Fljót-
lega urðu niðurstöðurnar áberandi rangar, enda fjarstæðukennt að unnt væri
að raunávaxta peninga um tugi prósentustiga á ári. Þá var allt í einu stoppað.
Þegar það gerðist voru almennir sparisjóðsvextir 13%. Síðan hefur verið við
þá miðað. Ekki vegna þess, að neinn telji unnt að ávaxta peninga á islandi um
13% á ári, heldur af einhverjum öðrum ástæðum. Væntanlega er þó nú að
verða breyting hér á sbr. dóm Hæstaréttar frá 23. júní 1983.
Og þriðja dæmið er það viðhorf margra islenzkra lögfræðinga, að ekki sé
lagagrundvöllur til að dæma skuldara peningakröfu, sem vanefnir ólöglega
greiðsluskyldu sína, til að greiða kröfuhafa skaðabætur vegna verðrýrnunar
kröfufjárhæðarinnar á tímum þegar dráttarvextir ná ekki verðbólgustigi. Ljóst
er auðvitað, að ekkert verðrýrnunartjón myndi verða, ef ekki væri verðbólga, og
skuldarinn yrði að greiða alla skuldina. Auðvitað liggur beint við, að það eigi
hann einnig að gera, þó gjaldmiðillinn hafi rýrnað í verði vegna verðbólgu. Nið-
urstaðan af því, að dæma aðeins of lága dráttarvexti er sú, að sá brotlegi,
skuldarinn, auðgast á kostnað þess sem hann braut rétt á, kröfuhafans.
í öllum þeim tilvikum, sem ég hefi nefnt hér að framan er fullur lagagrund-
völlur til að ná fram skynsamlegri niðurstöðum, heldur en gert hefur verið
fram að þessu, og ekki standa sett lög því í vegi. Og svo er það yfirleitt sem
betur fer, að lögfræðin hefur yfir réttarheimildum að ráða, sem tryggja að
dómsúrlausnir verði rökréttar og í samræmi við réttarvitund manna. Málið
snýst aðeins um að beita þeim.
Þann 4. júní s.l. héldu Dómarafélag islands og Lögmannafélag islands mál-
þing undir yfirskriftinni „Verðbólgan og lögin“. Á málþingi þessu fóru fram
gagnlegar umræður um nokkur af þeim vandamálum sem verðbólgan veldur.
Er þess að vænta að á þeim umræðum verði framhald.
Jón Steinar Gunnlaugsson hrl.
2