Tímarit lögfræðinga - 01.05.1984, Side 26

löggjöf í Finnlandi, Noregi og Svíþjóð um slysatryggingu vegna um-
ferðarslysa.
Þau rök, sem lögfræðingar hafa fært með hlutlægri ábyrgð, eru fyrst
og fremst þau, að svo víðtæk regla gegni hlutverkum skaðabótaréttar í
þjóðfélaginu betur en vægari reglur. Eldri fræðimenn lögðu áherslu á,
að hlutlægar bótareglur hefðu mikil varnaðaráhrif.32 Nú leggja menn
meiri áherslu á önnur áhrif reglnanna, einkum það, að með þeim má
færa ábyrgðina á herðar aðila, sem eru vel í stakk búnir til að bera
bótaábyrgð, sérstaklega þeir, er geta keypt ábyrgðartryggingu og tek-
ið tillit til kostnaðar af henni (iðgjaldsins), þegar þeir taka ákvarð-
anir um rekstur sinn („dreifingarhlutvei'kið").3 3
Yfirleitt er það talið skilyrði hlutlægrar ábyrgðar, að starfsemi
fylgi sérstök hætta á að tjón verði. Verður síðar vikið nánar að því.
Rök með hlutlægum bótareglum tengjast mjög skilyrðinu um sér-
staka hættu. Verða nú nokkur þau helstu nefnd, en sum þeirra hafa
einnig verið notuð til þess að renna stoðum undir regluna um vinnu-
veitandaábyrgð.
Því hættulegri sem starfsemi er, þeim mun erfiðara er að sýna svo
mikla varkárni, að alltaf verði komist hjá tjóni. Ekki má vænta svo
almennrar varkárni, að alltaf sé unnt að afstýra alvarlegum slysum,
t.d. vegna aksturs bifreiða eða annarra vélknúinna tækja. Hlutlægar
bótareglur geta vegið á móti hinni auknu hættu, sem fylgir hættu-
legri starfsemi.34
Oft eru viðhafðar hættulegar aðferðir við störf í atvinnurekstri,
vegna þess að kostnaðarsamt er að gera auknar öryggisráðstafanir.
Segja má, að sá, sem valið hefur starfsaðferðirnar og hefur hag af
þeim, þ.e. atvinnurekandinn, eigi að bera ábyrgð á því tjóni, sem verð-
ur vegna hinna áhættusömu aðferða.35
Nátengd síðastgreindu sjónarmiði eru þau þjóðhagslegu rök, sem
oft voru notuð áður fyrr, að starfsemi skyldi bera allt tjón, sem af
henni hlýst. Tj ónskostnaðurinn skyldi greiðast eins og annar rekstrar-
kostnaður. Ef svo væri ekki, gæti starfsemin haldið áfram, þótt hún
væri þjóðhagslega óhagkvæm, þ.e. að samanlagt tjón af henni væri
meira en þau verðmæti, sem hún skapaði.36 Út frá þessari röksemda-
32 T.d. Ussing, 1947,118 o.áfr.
33 Hellner, 113 og Magnús Þ. Torfason, 469, en þar er að vísu ekki einungis fjallað
um hlutlæga ábyrgð.
34 Hellner, 114.
35 Jþrgensen og Nþrgaard, 78.
36 Ussing, 1947, 120.
20