Tímarit lögfræðinga - 01.12.1984, Blaðsíða 42

\í' vettvangi
Þorgeir Örlygsson dósent:
HUGLEIÐINGAR UM DÓM HÆSTARÉTTAR
21. DESEMBER 1984 ÍÆTTLEIÐINGARMÁL)
I. VIÐFANGSEFNIÐ.
Af ýmsum íslenskum lagaákvæðum og t.d. dómi Hæstaréttar 1958.
651 má ráða, að skv. íslenskum rétti ber að leysa úr réttarágreiningi,
er varðar persónulega réttarstöðu manns eftir lögum þess lands, þar
sem viðkomandi maður á heimilisfesti. Gildir því hér á landi (eins og
í Danmörku og Noregi) hin svokallaða heimilisfestiregla (domisil-
prinsipp) andstætt ríkisfangsreglunni(statsborgerprinsipp), sem lögð
er til grundvallar í Svíþjóð og Finnlandi. Heimilisfestireglan er þann-
ig orðuð í áðurnefndum dómi Hæstaréttar frá 1958, að það sé gömul
meginregla „íslensks réttar, að persónuleg réttarstaða manns skuli
fara að íslenskum lögum, ef hann á heimilisfang á íslandi“. Reglan
hefur mesta þýðingu við úrlausn mála á sviði persónu-, erfða- og sifja-
réttar.
í lögum er hvergi að finna skilgreiningu á því, hvað í hugtakinu
heimilisfesti felst. Þá er og rétt að benda á, að í ýmsum lagaákvæðum,
sem varða réttindi manna hvort heldur sem er á sviði einkaréttar eða
allsherjarréttar, er ekki alltaf notað orðið heimilisfesti, heldur ýmis
önnur orð, sem svipaða merkingu hafa eins og t.d. heimili, búseta,
heimilisfang og jafnvel lögheimili. Sammerkt er öllum þessum orðum,
að þau lýsa tengslum, sem skapast af varanlegri búsetu manns í ákveðnu
landi eða umdæmi. Tengsl þessi eru síðan skilyrði fyrir réttindanautn
af ýmsu tagi.
Ekki er það ætlun mín í hugleiðingum þeim, sem hér fara á eftir, að
gera grein fyrir efni og inntaki heimilisfestihugtaks lagaskilaréttar.
Ritstjóri Tímarits lögfræðinga hefur hins vegar beðið mig að reifa
dóm, sem ég teldi athyglisverðan. Fyrir valinu varð dómur Hæstarétt-
216