Tímarit lögfræðinga - 01.12.1984, Blaðsíða 21

(106. löggjafarþingi) lögðu 7 þingmenn fram frumvarp þess efnis að
taka upp refsingar við brotum á skyldu til notkunar öryggisbelta í um-
ferð (188. mál. Ed. þingskj. 385). Frumvarp þetta var ekki samþykkt.
Á 100. fundi Umferðarráðs hinn 27. febrúar 1984 var gerð svofelld ályktun: „Umferðar-
ráð telur að reynsla sýni að fræðsla, áróður og lagaboð án viðurlaga nægi ekki til þess að
ná þeim árangri að notkun bílbelta verði almenn. Telur Umferðarráð því brýnt að hið
fyrsta verði tekin upp viðurlög við vanrækslu á notkun bílbelta". í ályktuninni mun vera
átt við refsiviðurlög. Ekki verður séð, að reglan í 2. málsl. 3. mgr. 67. gr. umferðarlaga
hafi orðið tilefni sérstakrar umræðu opinberlega.
Meginreglan um, að tjónþoli verði að bera sjálfur að nokkru eða
öllu tj ón það, sem hann er meðvaldur að með saknæmum hætti, stendur
föstum rótum í skaðabótarétti hér á landi og víðast hvar annars stað-
ar. 1 vátryggingarétti og samkvæmt lögum um opinberar tryggingar
á félagslegum grundvelli er þessu á annan veg farið. Samkvæmt 18.-
20. gr. laga nr. 20/1954 um vátryggingarsamninga er meginreglan sú,
að vátryggður tjónþoli heldur fullum rétti til vátryggingarbóta, þótt
hann hafi valdið vátryggingaratburði af gáleysi. Eftir lögum nr.
67/1971 um almannatryggingar er aðalreglan einnig sú, að gáleysi
bótaþega hefur ekki áhrif á rétt hans, sjá þó minni háttar undantekn-
ingu í 54. gr. laganna (sbr. breytingarlög nr. 62/1974).
Með setningu reglunnar í 2. málsl. 3. mgr. 67. gr. umferðarlaga er
í reynd komið á hliðstæðri skipan á réttarstöðu tjónþola og gildir í vá-
tryggingarétti og almannatryggingarétti (Reyndar er gengið enn
lengra í umferðarlagaákvæðinu, þar sem tjónþoli heldur bótarétti í
öllum tilvikum, þótt hann brjóti viljandi gegn lagaskyldu um notkun
öryggisbúnaðar). Mjög auðvelt er að koma slíkri skipan á, vegna þess
að kostnaður, sem hún hefur í för með sér, lendir langoftast á ábyrgð-
artryggjanda, en ekki hinum bótaskylda sjálfum. Hér er aftur komið
að kjarna röksemda með nýju reglunni í 3. mgr. 67. gr. umferðarlaga:
Reglan eykur rétt tjónþola, án þess að skipta heildina miklu fjárhags-
lega. Jafnframt er hún til einföldunar við afgreiðslu bótamála. Fjár-
hagslegar og lagatæknilegar ástæður mæla því með reglunni. Gegn
henni mæla aðrar ástæður, einkum þessar: (1) hún er ósveigj anleg,
þannig að dómari hefur ekki eðlilegt svigrúm til að taka tillit til vissra
þátta í hegðun tjónþola og (2) hún er andstæð almennum reglum um
réttaráhrif sakar tjónþola og leiðir í sumum tilvikum til niðurstöðu,
er brýtur í bága við siðgæðisvitund þorra manna, sem telja ekki rétt,
að menn geti vísvitandi brotið lög og vanrækt eðlilegar varúðarreglur,
án þess að það hafi einhverjar lögfylgjur. Úr þessum annmarka varð-
andi ákvæðin um öryggisbelti má þó bæta með því að taka upp refs-
195