Tímarit lögfræðinga - 01.12.1984, Blaðsíða 43

ar 21. desember 1984 í málinu nr. 25/1983, Noah Samuel Hardy gegn
Garðari G. Víborg og dómsmálaráðherra, en dómur þessi er athyglis-
verður m.a. vegna þess skilnings, sem lagður er í hugtakið „heimilis-
festi“ í 11. gr. samnings um alþjóðleg einkamálaréttarákvæði frá 6.
febrúar 1931 milli Islands, Danmerkur, Noregs, Svíþjóðar og Finn-
lands um hjúskap, ættleiðingu og lögráð. Samningi þessum var veitt
lágagildi með lögum nr. 29/1931. Er ekki ólíklegt, að dómur þessi eigi
eftir að hafa áhrif á skýringu heimilisfestihugtaksins í öðrum norræn-
um samningum um alþjóðleg einkamálaréttarákvæði og í lagaskila-
rétti hér á landi. Ætla ég í hugleiðingum þessum að gera að umtals-
efni skýringu meiri hluta Hæstaréttar á hugtakinu heimilisfesti í 11.
gr. áðurnefnds samnings.
Heimilisfestihugtak lagaskilaréttar er hugtak sérstakrar merkingar.
Það kann þó að vera blæbrigðamunur í inntaki þess frá einu landi til
annars og jafnvel í löggjöf innan sama lands. í norrænum fræðiritum
hefur orðið heimilisfesti (domisil-domicil) þó verið notað sem sam-
heiti yfir þau margvíslegu orð, sem tákna búsetustað manna. Þannig
segir Allan Philip (Dansk international privat- og procesret, 1976,
bls. 141) að domicil megi skilgreina sem það land eða löggjafarsvæði
(territoriale retsomráde), þar sem maður eigi sér fastan og varanleg-
an dvalarstað eða heimili. Svipuð skilgreining kemur fram hjá Karsten
Gaarder (Innföring i international privatrett, Oslo 1974, bls. 67), þ.e.
að þar eigi maður heimilisfesti (domisil), þar sem hann hafi í raun
tekið sér búsetu í því augnamiði að búa þar til frambúðar, þ.e.a.s. sá
staður, sem venjulegast sé kallaður heimili manns.
I 11. gr. áðurgreinds samnings milli Norðurlandanna um hjúskap,
ættleiðingu og lögráð segir: „Vilji ríkisborgari einhvers samnings-
ríkjanna, sem heimilisfesti á í einhverju þeirra, ættleiða mann, sem
ríkisfesti á í einhverju ríkjanna, skal sækja um leyfi til þess í því ríki,
er ættleiðandi á heimilisfesti í“.
I sem skemmstu máli mætti segja, að dómur þessi hafi snúist um
það, hvort íslenskur námsmaður, sem dvaldi við nám í Svíþjóð, hafði,
eins og atvikum málsins var háttað, glatað heimilisfesti sinni á Islandi
og öðlast heimilisfesti í Svíþjóð og átt samkvæmt því að sækja um
ættleiðingarleyfi í Svíþjóð en ekki á íslandi.
Um það var reyndar einnig deilt í máli þessu, hvort áðurnefndur
Norðurlandasamningur um alþjóðleg einkamálaréttarákvæði frá 6.
febrúar 1931 hefði öðlast lagagildi hér á landi í meðförum Alþingis.
Komst meiri hluti Hæstaréttar að þeirri athyglisverðu niðurstöðu, að
svo væri. Ekki er það ætlun mín að fjalla um þann þátt málsins hér,
217