Tímarit lögfræðinga - 01.06.1989, Síða 17

Eins og að líkum lætur veltur úrlausn ágreiningsmáls oft á því, hvort
sannað verður að tiltekinn hlutur sé haldinn hættulegum eiginleikum
eða hættulegir eiginleikai’ hafi valdið tilteknu tjóni eða hættueigin-
leikarnir verði raktir til framleiðanda (eða seljanda). 1 H 1958, 687
var stefndi sýknaður, vegna þess að ósannað var að efni, sem hann
seldi, hefði valdið skemmdum á tómataplöntum stefnanda. í H 1977,
516 var sýknað sökum þess að stefnandi þótti ekki hafa sannað, að
hann hefði slasast af flugeldi, sem stefndi seldi.
Aðstaða tjónþola til að sanna það, sem sanna þarf, er alloft erfið.
Til dæmis má nefna mann, sem brýtur tönn, þegar hann er að borða
brauð. Maðurinn heldur því fram, að steinn hafi verið í brauðinu og
því hafi óhappið orðið. Hér getur verið, að tjónþoli sé einn til frásagnar
um atburðinn, eða hann viti ekki hvar brauðið var keypt eða búið til,
eða jafnvel, að ekki sé víst, hvort steinninn var í brauðinu eða áleggi á
brauðsneiðinni. Einnig má nefna, að aðaldeiluefnið í málum út af
líkamstjóni, sem haldið er fram að hlotist hafi af lyfjum, er oft, hvort
sannað sé, að líkamstjón stefnanda verði rakið til lyfjatöku eða hvort
leitt sé í ljós, hver hafi búið til (eða selt) lyf þau, sem tjónþoli hefur
tekið. Ólíklegt er, að almennt verði slakað á kröfum um sönnun í mál-
um út af meintu tjóni vegna lyfja. Hins vegar eru í ýmsum tilfellum
efni til þess í öðrum málaflokkum.
9. SAMNINGSÁKVÆÐI UM UNDANÞÁGU FRÁ ÁBYRGÐ
Yfirleitt er mönnum heimilt að semja um hverjar reglur gildi um
skaðabótaskyldu í tilteknum lögskiptum.
Sem undantekningu má nefna 29. gr. laga nr. 56/1978 um verðlag,
samkeppnishömlur og óréttmæta viðskiptahætti, en greinin er svo-
hljóðandi: „Yfirlýsingu um ábyrgð má því aðeins gefa, að ábyrgðar-
yfirlýsingin veiti viðtakanda betri rétt en hann hefur samkvæmt gild-
andi lögum.“ 1 grg., sem fylgdi frumvarpi til þessara laga segir m.a.,
að eðlilegt sé að tryggja í lögum lágmarksrétt, sem svarar til hinna
frávíkjanlegu reglna kaupalaganna og sé þessu ákvæði ætlað það hlut-
verk. Ekki er víst, að 29. gr. laga nr. 56/1978 skipti máli um rétt
kaupanda til bóta á grundvelli reglna um skaðsemisábyrgð.
Miklu máli skiptir um ábyrgð seljanda eða framleiðanda, hvort samn-
ingsákvæði leiða til frávika frá bótareglum þeim, sem annars gilda.
Um fyrirvara af þessu tagi í samningum („ábyrgðarleysisákvæði") eru
engin almenn fyrirmæli í settum lögum, en á árinu 1986 var lögfest
95