Tímarit lögfræðinga - 01.06.1989, Page 33

draga saman nokkra lýsingu á þeim lagareglum, sem beitt er við stjórn-
un framleiðslu í þessum atvinnugreinum og fjalla síðan stuttlega um
þessar reglur í Ijósi áðurnefndra ákvæða stj órnarskrárinnar, en hér
er ekki aðstaða til að viðhafa mikinn fræðilegan rökstuðning.
II. LAGAREGLUR UM STJÓRNUN FISKVEIÐA.
Samkvæmt reglu 2. kapitula Rekabálks Jónsbókar, sem enn er talinn
í gildi, skulu allir menn eiga frjálsa veiði fyrir utan netlög og hefur
jafnan verið litið svo á að sjór utan netlaga einstakra fasteigna væri
almenningur. Þó að landsmenn hafi í upphafi sótt í þennan almenning
án nokkurra takmarkana af hálfu stjómvalda, varð síðar breyting þar
á. öll þekkjum við, hvernig útlendingum var ýtt út úr landhelginni,
og þá stækkun, sem varð á henni með tímanum. Á ofanverðri 19. öld
voru sett lög, sem veittu heimildir til að takmarka og banna notkun
einstakra veiðarfæra á tilteknum svæðum og í kjölfarið komu heimildir
til þess að friða einstök svæði fyrir veiðum. Síðar komu í lög ákvæði
um að einstakar veiðar skyldu háðar leyfi sjávarútvegsráðherra, s.s.
dragnótaveiðar. Lagaheimildir af þessu tagi voru grundvöllur stjóm-
unar fiskveiða hér við land allt þar til lög nr. 81/1976 um veiðar í fisk-
veiðilandhelgi Islands voru sett, en þar fékk ráðherra heimild til að
ákveða hámark þess afla, sem veiða mætti af hverri fisktegund á til-
teknu tímabili. Skv. sömu lögum voru eftirtaldar veiðar háðar sérstök-
um eða almennum leyfum frá ráðherra: Dragnótaveiðar, veiðar á
rækju, humri, síld, loðnu, spærlingi og kolmunna í botnvörpu og flot-
vörpu. Það sem hér skipti mestu máli var, að veiðar á þorski, ýsu og
karfa voru aðeins háðar almennu aflahámarki og friðun einstakra
svæða. I kjölfarið kom svokallað „skrapdagakerfi“ á árunum 1978 til
1983. Með því voru sóknardagar skipa takmarkaðir, þ.e. skipum var
bannað að stunda tilteknar veiðar á vissum tímabilum. I þessu kerfi
var ekki ákveðið fyrirfram hversu mikinn botnfiskafla einstök skip
máttu veiða, heldur réðst hann af þeim afla, sem hvert skip fékk á
þeim dögum, er veiðar voru heimilar.
I upphafi árs 1984 varð veigamikil breyting á stjórnun botnfisk-
veiða hér á landi. Með lögum nr. 82/1983 var svonefnt kvótakerfi tekið
upp. Meginatriði þess var að tekin var upp sú aðferð að hvert fiski-
skip yfir 10 brúttólestum fékk úthlutað heimild til að veiða tilgreint
magn af ákveðnum botnfisktegundum og var heimildin nefnd afla-
kvóti eða aflamark. Var aflakvótinn fyrsta árið miðaður við afla-
111