Tímarit lögfræðinga - 01.06.1989, Blaðsíða 43

1 69. gr. stjórnarskrárinnar segir:
„Engin bönd má leggja á atvinnufrelsi manna, nema almennings-
heill krefji, enda þarf lagaboð til.“
Af ákvæðinu verður ráðið að löggjafarvaldinu er heimilt að leggja
eins og þar segir bönd á atvinnufrelsi manna, en fyrir því eru sett
tvö skilyrði:
a) 1 fyrsta lagi er það ekki heimilt nema almenningsheill krefji og
er ákvæðið að því leyti hliðstætt 67. gr. stjórnarskrárinnar.
En Hæstiréttur hefur talið að löggjafinn ætti sjálfur fullnaðar-
mat um það, hvort þessu skilyrði væri fullnægt, og meðan þar
við situr er fremur lítið hald í þessu ákvæði gagnvart löggjaf-
anum.
b) Annað skilyrði er, að þessar takmarkanir séu settar með lögum.
Má raunar segja að aðalþýðing 69. gr. sé sú, að handhöfum fram-
kvæmdavaldsins er óheimilt að skerða atvinnufrelsi manna án
lagaheimildar.
Þessi skilyrði eru hliðstæð skilyrðum 67. gr. en sá munur er hins
vegar á greinunum, að í 69. gr. er ekki tekið fram að þeir, sem verða
fyrir tjóni vegna skerðingar á atvinnufrelsi eigi rétt á bótum. Af því
má væntanlega gagnálykta á þann veg, að þeim beri ekki bætur á
grundvelli 69. gr., en síðar verður fjallað um hlutverk 67. gr. að þessu
leyti.
Sé látið við það sitja að skýra 69. gr. með þessum hætti, má taka
undir þau orð Ólafs Jóhannessonar í Stj órnskipun Islands (Reykjavík
1978, bls. 460) að réttarleg þýðing 69. gr. sé ekki ýkjamikil.
Það er hins vegar rík ástæða til að hugleiða, hvort í því skilyrði 69.
gr. að lagaheimild þurfi, felist ekki líka sú krafa, að löggjafarvaldið
verði sjálft að taka afstöðu til þess, hvaða takmarkanir megi setja, og
í því efni sé ekki nóg að veita ráðherra nánast opna heimild til að setja
slíkar reglur. Eru þá höfð í huga viðhorf, sem fram hafa komið um
lagaheimildir til eignarnáms. Þetta atriði sækir vissulega á, þegar laga-
heimildir um stjórnun fiskveiða og búvöruframleiðslu eru lesnar, en
á hinu leitinu er það viðhorf, að vart sé gerlegt fyrir löggjafann að
setja nákvæmar reglur um slík mál.
121